Versyon a-dhia 01:51, 30 Me 2022 golegi Kwamikagami (keskows \| kevrohow) 131 edits No edit summary ← Chanj kottha		Versyon a-dhia 14:59, 6 Metheven 2022 golegi diswul Languagetainment (keskows \| kevrohow) 1,202 edits B (klorid merkuri, Hg2Cl2) / klorid merkurik / sulfid merkuri / Aristotle an grek - Aristotle an Grek / hydroksid sodiom (po hidroksid sodiom?) Taggys: Reverted Chanj gwelesek Chanj nowyttha →
Linen 1: {{Taklow\| fetchwikidata=ALL \| suppressfields= * \| image2 = Hg-TableImage.svg }} Elven gymyk yw [[Merkuri\|'''merkuri''']] po '''arghans byw''', niver 80 y'n [[An Vosen Beriodek\|Vosen Beriodek]]. Y furvell gymyk yw '''Hg''', dhyworth an ger [[Latin]] ''hydrogyrum'', ow styrya arghans linyel. An hanow merkuri a dheu dhyworth an planet. Nyns eus rann dhe verkuri y'n korf denel, mes ev a eksist yn pub tra byw yn mynsow munys awos y vos y'n ayrgylgh. Posna gans merkuri o kemmyn y'n termyn eus passyes, mes pur danow yw lemmyn drefen rewlyansow tynn yeghes ha sawder. Nans yw termyn hir, gorhemmynys o kalomel (~~merkuri~~ klorid merkuri, Hg<sub>2</sub>Cl<sub>2</sub>) avel fysek lowsya. Pan dheuth pockys Frynk ha mos kudyn y'n 15ves kansvledhen, an unnik kur o ''corrosive sublimate'', ~~merkurik~~ klorid merkurik (HgCl<sub>2</sub>). Peryllus o an kur, hag ownek o tus a'n kur keffrys ha'n dises. Arwodhow posna merkuri yw drog penn, penn-dro, hwyja ha drog torr. Nivelyow ughel a verkuri a veu yn gols Isaac Newton (1642-1727), yn gwirhaval dhyworth y ober alkemi, hag yn gols Robert Burns, dhyworth dyghtyans rag an pockys frynk, keffrys ha Myghtern Henry VIII hag Ivan an Euthyk a [[Russi]]. Lavar koth yn [[Sowsnek]] yw ''mad as a hatter''. Hemm a dheu dhyworth devnydh merkuri gans an re hag a wre pali dhyworth milvlew lostledanes ha konines. Usys o moon merkuri, vermeyl po ''cinnabar'' (~~merkuri~~ sulfid merkuri, HgS), avel liw rudh splann gan lymnoryon kynsistorek dhe afina fowys. Kevys veu jarrik leun a verkuri yn bedh yn [[Ejyp]] gans an hendhyskonydh Almaynek, Heinrich Schliemann (1882-1890). An alkemydh Chinek, Ko Hung (281-361OK) a skrifas a-dro dhe varth a dreylya ''cinnabar'' rudh splann dhe verkuri arghansek orth y dommhe. [[Aristotle]] an ~~grek~~Grek, ha'n Roman, Pliny an Kottha a wodhya hemma ynwedh. ''Cinnabar'' yw an chif moon hwath, kevys yn [[Spayn]], [[Russi]] hag [[Itali]] dre vras. Askorrys yw 8,000 tonnas an vledhen. Usys yw dhe wruthyl [[klorin]] ha hydroksid [[sodiom]] ~~hydroksid~~. Nyns eus devnydh dhe verkuri rag tempredhellow, gul hattys ha batriow lemmyn. Ensampel drok a dhefolya kerghynnedh gan merkuri veu an terosa [[Baya]] Minimata yn [[Nihon]] y'n 1950ow. Kowethyans kymyk leel a wrug diskarga 100 tunnas a verkuri an vledhen dres 30 bledhen. Yth esa gans puskes an baya nivel ughel a verkuri. Evredhek o dres 10,000 a dus a gavas 'Dises Minimata'.

Dyffransow ynter amendyansow a "Merkuri"