Edhen dhineyj
Ydhyn dineyj ew kettep huni a gollas an gallos a neyja der esplegyans. Ma moy ages 60 ehen lebmyn, ow komprehendya an ratites meur aga hanow (strusyow, emu, kaswars, rheas ha kiwis) ha pednow gwydn. An edhen lyha dineyj ew raker Enys Andrehedhadow (hes 12.5 cm, poos 34.7 g). An moyha (possa ha hirra) edhen dhineyj, ha'n edhen vew moyha ew an strus (2.7 m, 156 kg).
Ema dhe lies edhen dhov, pekar ha'n yar dre ha hos dre, kellys an gallos a neyja dres pellder hir, ken halja aga ehednow hendasek, yar rudh an gwylgos ha hos kors, agettep, a ell neyja en pell.
Ema dhe dhineyjter esplegyes en lies edhen en anserghek. Thera teyluyow a ydhyn dineyj, pekar ha'n Phorusrhacidae, (difeudhys lebmyn), a esplegyas a vos preydhoryon gallosek war an nor. An euthydhyn (ha'ga neskerens an bathornithids), eogruids, geranoidids, gastornithiformes, ha dromornithids (oll difeudhys) oll a esplegyas shapow korf hevelep, garrow hir, konaow hir ha pednow meur - bes nag enjei neskerens ogas. Pella veth, anjei oll a gevradnas gnasow a vos ydhyn kowrek dineyj gen eskelli munys, garrow hir ha konaow hir gen nebes a'n ratites, ken nag enjei neskerens ogas.
Mantedhednow a dhiskwedh ydhyn dineyj dhe eksistya poran woja an hwarvedhyans difeudha war dhiwedh an Amser Kalghek nanj ew 66 milvil bledhen. Thera lies treveth ekologel kavadow woja difeudhans an arghpedrevanes. Dineyjter a eksist pub tro lebma fo fowt a vronoges, pekar hag enesow andrehedhadow. Mordir Nowydh a gomprehend moy a ehednow es neb teller aral e'n bes. Bys dhe dhevedhyans tus eno nanj ew a-dro dhe 1,000 bledhen, an preydhoryon moyha o ydhyn aga honan.
Rol a ydhyn dineyj difeudhys dhort an termyn pell eus passyes
golegiRol a ydhyn dineyj
golegiLies edhen dhineyj ew difeudhys, an rol ma a dhiskwedh ehednow thew bew hwath, po dos difeudhys e'n Holocen (le ages nanj ew 11,000 bledhen). Ehednow difeudhys ew merkys gen dagyer (†).
Hanow skiensek | Kernewek | Sowsnek | Kembrek | Skeusen | Mappa gwandrans |
---|---|---|---|---|---|
Struthio camelus | Strus kebmyn | Common Ostrich | Struth cyffredin | Liwyow rudh, gwyrdh ha rudhvelyn | |
Struthio molybdophanes | Strus Somali | Somali Ostrich | Struth Somali | Liw melyn | |
Struthio asiaticus† (8,000 KOK) |
Strus Asi | Asiatic Ostrich | Struth Asia | Marok hag Asi | |
Dromaius novaehollandiae | Emu | Emu | Emiw | ||
Casuarius casuarius | Kaswar an Dhyhow | Southern Cassowary | Casowari'r Del | ||
Casuarius bennetti | Korrgaswar | Dwarf Cassowary | Corgasowari | ||
Casuarius unappendiculatus | Kaswar an Ogledh | Northern Cassowary | Casowari'r Gogledd | ||
Dinornithiformes † Naw eghen (1,400 OK) | Moa | Moa | Moa | Mordir Nowydh | |
Aepyornithiformes † Peder ehen (1,000 OK) |
Edhen olifans | Elephant bird | Aderyn eliffant | Madagaskar | |
Apteryx australis | Kiwi gell an dhyhow | Southern Brown Kiwi | Ciwi brown deheuol | ||
Apteryx mantelli | Kiwi gell an ogledh | North Island Brown Kiwi | Ciwi brown gogleddol | ||
Apteryx rowi | Kiwi Okarito | Okarito Kiwi | Ciwi Ocarito | ||
Apteryx owenii | Kiwi brith bian | Little Spotted Kiwi | Ciwi brith bach | ||
Apteryx haastii | Kiwi brith meur | Great Spotted Kiwi | Ciwi brith mawr | ||
Rhea americana | Rhea meur | Greater Rhea | Rhea mawr | ||
Rhea pennata | Rhea bian | Lesser Rhea | Rhea bach | ||
Sylviornis neocaledoniae † (1,500 KOK) | Kowredhen dobmen Alban Nowydh | New Caledonian giant scrubfowl | Aderyn tomen mwyaf | Alban Nowdyh | |
Megavitornis altirostris † (2,000 KOK) |
Edhen dobmen nobyl | Noble megapode | Aderyn tomen nobl | Fiji | |
Megapodius amissus | Edhen dobmen Fiji | Viti Levu Scrubfowl | Aderyn tommen Ffiji | Fiji | |
Anas aucklandica | Korrhos Enesow Auckland | Auckland Islands Teal | Corhwyaden Ynysoedd Auckland | Enesow Auckland, Mordir Nowydh | |
Anas nesiotis | Korrhos Enys Campbell | Campbell Teal | Corhwyaden Ynys Campbell | Enys Campbell, Mordir Nowydh | |
Tachyeres pteneres | Hos meur Fuego | Fuego Steamer Duck | Hwyaden fawr Magellan | ||
Tachyeres brachypterus | Hos meur Falkland | Falkland Steamer Duck | Hwyaden fawr Falkland | ||
Tachyeres leucocephalus | Hos meur Chubut | Chubut Steamer Duck | Hwyaden fawr Patagonia | ||
Mareca marecula † (1,800 OK) | Hwibanhos Amsterdam | Amsterdam Wigeon | Hwyaden Ynys Amsterdam | Enys Amsterdam, Keynvor Eynda | |
Anas pachyscelus † (Pleistocen) | Hos dineyj Bermuda | Bermuda Flightless Duck | Hwyaden Bermwda | Enys Bermuda | |
Chenonetta finschi † (1,600 OK) |
Hos Finsch | Finsch's Duck | Hwyaden Finsch | Mordir Nowydh | |
Chelychelynechen quassus †(Holocen) | Goodh Kauai | Turtle-jawed moa-nalo | Gwydd Kauai | Kauai, Enesow Hawaii | |
Ptaiochen pau †(Holocen) | Goodh vian Maui | Small-billed moa-nalo | Gwydd fach Maui | war an dhyghow | Maui, Enesow Hawaii |
Thambetochen chauliodous † (Holocen) | Goodh veur Maui | Maui Nui large-billed moa-nalo | Gwydd fawr Maui | war an gledh | Maui, Enesow Hawaii |
Thambetochen xanion † (Holocen) | Goodh O'ahu | Oʻahu moa-nalo | Gwydd O'ahu | O'ahu, Enesow Hawaii | |
Branta hylobadistes † (Holocen a-varr) |
Nene meur | Nēnē-nui | Nene mawr | Enesow Hawaii | |
Branta rhuax † (Holocen a-varr) | Nene kowrek | Giant Hawaiʻi goose | Nene mwyaf | Enesow Hawaii | |
Genyornis newtoni † (50,000 KOK) |
Edhen taran | Mihirung | Aderyn taran | Ostrali | |
Chendytes lawi † (250 KOK) | Morhos Kaliforni | Chendytes | Morhwyaden Califfornia | Kaliforni | |
Talpanas lippa † (4,050 KOK) | Hos dall | Kauaʻi mole duck | Hwyaden ddall | Kauai, Enesow Hawaii | |
Cnemiornis calcitrans + gracilis † (1,400 OK) | Goodh Mordir Nowydh | New Zealand Goose | Gwydd Seland Newydd | Mordir Nowydh (Enys an Ogledh - C. gracilis, Enys an Dhyhow - C. calcitrans) | |
Aegotheles novaezealandiae † (1,200 OK) | Churra nos kowannik Mordir Nowydh | New Zealand owlet-nightjar | Tylluan-droellwr Seland Newydd | Mordir Nowydh | |
Mesitornis unicolor | Mesit gell | Brown Mesite | Mesît brown | Madagaskar | |
Raphus cucullatus † (1662 OK) |
Dodo | Dodo | Dodo | Enys Morrys | |
Pezophaps solitaria † (1778 OK) |
Dodo Rodrigues | Rodrigues Solitaire | Dodo Rodrigues | Enys Rodrigues, Keynvor Eynda | |
Natunaornis gigoura † (Holocen) | Kowrgolom Fiji | Viti Levu giant pigeon | Colomen fawr Ffiji | Viti Levu, Fiji | |
Dysmoropelia dekarchiskos † (Pleistocen diwedhes) | Turen Synta Helena | Saint Helena dove | Colomen y Santes Helena | Enys Synta Helena | |
Pampusana leonpascoi † (Holocen) | Turen dor Enys Henderson | Henderson ground dove | Turtur y ddaear Ynys Henderson | Enys Henderson, Bagas Pitcairn | |
Podiceps taczanowskii | Grib Junin | Junin Grebe | Gwyach pwna | Lynn Junin, Perou | |
Rollandia microptera | Grib Titikaka | Titicaca Grebe | Gwyach adeinfer | ||
Podilymbus gigas † (1989) | Grib Atitlan | Atitlán Grebe | Gwyach Atitlan | Lynn Atitlan, Gwatemala | |
Pinguinus impennis † (1852 OK) | Eraw veur (po eraw pedn gwydn) | Great Auk | Carfil mawr | ||
Aptenodytes forsteri | Pedn gwydn emperour | Emperor Penguin | Pengwin ymerodrol | ||
Aptenodytes patagonicus | Pedn gwydn riel | Royal penguin | Pengwin brenhinol | ||
Pygoscelis adeliae | Pedn gwydn Adelie | Adélie Penguin | Pengwin Adélie | ||
Pygoscelis antarcticus | Pedn gwydn barvek | Chin-strap Penguin | Pengwin barfog | ||
Pygoscelis papua | Pedn gwydn jentou | Gentoo Penguin | Pengwin jentw | ||
Eudyptula minor | Pedn gwydn bian | Little Penguin | Pengwin bach | Ostrali ha Mordir Nowydh | |
Spheniscus magellanicus | Pedn gwydn Magellan | Magellanic Penguin | Pengwin Magellan | ||
Spheniscus humboldti | Pedn gwydn Perou | Humboldt Penguin | Pengwin Periw | ||
Spheniscus mendiculus | Pedn gwydn Galapagos | Galapagos Penguin | Pengwin Galapagos | ||
Spheniscus demersus | Pedn gwydn Afrika | African Penguin | Pengwin brefog | ||
Megadyptes antipodes | Pedn gwydn lagas melyn | Yellow-eyed Penguin | Pengwin llygadfelyn | ||
Megadyptes waitaha † (1400 OK) | Pedn gwydn Waitaha | Waitaha Penguin | Pengwin Waitaha | Mordir Nowydh | |
Eudyptes pachyrhynchus | Pedn gwydn an fyordow | Fiordland Penguin | Pengwin ffiordydd | ||
Eudyptes robustus | Pedn gwydn Enys Snares | Snares Penguin | Pengwin Ynys Snares | ||
Eudyptes sclateri | Pedn gwydn krib | Erect-crested Penguin | Pengwin cribsyth | ||
Eudyptes moseleyi | Pedn gwydn melyngrib an Ogledh | Northern Rockhopper Penguin | Pengwin cribfelyn y Gogledd | ||
Eudyptes chrysocome | Pedn gwydn melyngrib an Dhyhow | Southern Rockhopper Penguin | Pengwin cribfelyn y De | ||
Eudyptes schlegeli | Pedn gwydn Enys Macquarie | Royal Penguin | Penwgin Ynys Macquarie | ||
Eudyptes chrysolophus | Pedn gwydn makaroni | Macaroni Penguin | Pengwin macaroni | ||
Eudyptes warhami † (1580 OK) | Pedn gwydn Enys Chatham | Chatham Penguin | Pengwin Ynys Chatham | ||
Nannopterum harrisi | Morvran Galapagos | Flightless Cormorant | Mulfran y Galapagos | ||
Nycticorax olsoni† (1560 OK) | Kerhydh nos Enys Yskynnans | Ascension Island Night Heron | Crëyr nos Ynys y Dyrchafael | ||
Xenicibis xympithecus (8,000 KOK) |
Krobmenbik Jamayka | Jamaican Ibis | Ibis Jamaica | ||
Apteribis glkenos + brevis † (200,000 KOK) |
Krobmenbik dineyj Molokai + Maui | Molokai + Maui Flightless Ibis | Ibis Molokai + Maui | ||
Ornimegalonyx oteroi † (10,000 KOK) |
Kowroula Kuba | Cuban Giant Owl | Tylluan mawr Ciwba | ||
Athene cretensis † (Pleistocen) |
Oula Kreta | Cretan owl | Tylluan Creta | ||
Tyto pollens † (16,000 KOK) |
Kowroula Bahamas | Andros Island Barn Owl | Tylluan wen Exuma | ||
Upupa antaios † (1550 OK) | Bouperik Synta Helena | St Helena Hoopoe | Copog Santes Helena | ||
Caracara tellustris † (Holocen a-varr) |
Karakara Jamayka | Jamaican Caracara | Caracara Jamaica | ||
Strigops habroptilus | Kakapo | Kakapo | Cacapo | Enys Codfish, Mordir Nowydh | |
Traversia lyalli† (1894 OK) | Gwradn Lyall | Lyall's Wren | Dryw Lyall | Enys Stephens, Mordir Nowydh | |
Dendroscansor decurvirostris † (1400 OK) | Gwradn hirbik | Long-billed Wren | Dryw hirbig | Mordir Nowydh | |
Pachyplichas jagmi † (10,000 KOK) | Gwradn garrow tew an Ogledh | North Island Stout-legged Wren | Dryw tewgoes y Gogledd | Enys an Ogledh, Mordir Nowydh | |
Pachyplichas yaldwyni † (1,000 OK) | Gwradngarrow tew an Dhyhow | South Island Stout-legged Wren | Dryw tewgoes y De | Enys an Dhyhow, Mordir Nowydh | |
Emberiza alcoveri † (100 KOK) | Bras hirar | Long-legged Bunting | Bras hirgoes |
Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.