Frosedh tredanek
Frosedh tredan yw resegyans kargedh tredanek. Kehavalen fros tredan yw:
- mayth yw
- an fros ow resek
- chanj an kargedh
- chanj a-dreus termyn
Yth yw unes SI (an Kevreyth Keswlasek Unesow) rag fros tredan an amper (A). Henn yw par orth unn koulomb an eylen. Y hyllir kavos frosedh yn funyow, batriow, ha lughes.
Fenten frosedh golegi
Yn devnydh kendegus nyns yw nebes elektronys saw kelmys yn hwann dhe atomow an devnydh. Pan vo myns bras an atomow na ow tos war-barth y fydh neb sort a gomolen elektronys usi ow "ternija" ogas dhe atomow an devnydh. Mar kwrellys eksamnya treustrogh an daffar kendegus y fia an elektronys ow kwaya pur uskis dredhi. Skila an movyans ma yw tempredh, ha dell yw usys y fydh elektronys ow resek trohag unn tu par orth an elektronys or resek a'n tu aral, ytho nyns yw henna an pyth a wra dhe frosedh resek. Y fydh elektronys ow resek a unn atom dh'y gila; y hevelis an argerdh ma dhe bassya dowr a gelorn dhe gelorn.
Pan vo gorrys mesen dredanek war fun y fydh an elektronys ow korthebi ogas a-dhistowgh dre slynkya tamm a-dal an vesen. Y fydhons ow kwaynya nerth a'n vesen, hag a vydh kellys pur uskis pan vonkyons orth elektronys erel y'n devnydh. Byttegyns, kettel vo les fast an vesen y fydh an elektronys ow taswaynya an nerth a gollsons, hag y pes an argerdh. Yth yw an jagg na a recev an elektronys fenten an frosedh, a-der resegyans an elektronys aga honan. Alena y hyllir gweles an taklow nag yw frosedh:
- Nyns yw "fros" ewn a elektronys dell y'n godhvies yn kemmyn: mar eksamnyer an tooth res dhe'n elektronys gans an vesen yth yw pur vyghan dell yw usys, a vyns milimetrow an eylen. Y spensa elektronys hanter our ow tremena dre stevel 10 troos-hys (3 meter) orth an tooth na. A-ban vo lugarn owth enowi ogas a-dhistowgh wosa gwaska an skwych yth yw res bos neppyth aral orth y wul.
- Ynwedh nyns yw "effeyth domino" kyn fo moy gwiw an geheveleth ma es an fros. Drefen bos elektronys mar vunys, hwath hag i ow kwaya pur uskis nyns esons ow pos rakherdhys gans forsedh bras.
Frosedh yn trogelghennow golegi
Pan vo frosedh ow resek yn trogelghen fun, ha pan na vo spralledh, yth uskisha. Y hwrer devydh a spralellow dhe ynkressya spralledh y'n drogelghen may lenthaho an frosedh. An perthynekter ma yntra spralledh, frosedh, ha voltedh (parth aral an drogelghen) yw prevys gans lagha Ohm.