Gweder Hebron
Gweder Hebron (Arabek زجاج الخليل, zajaj al-Khalili) yw gweder askorrys yn Hebron ha rann a dhiwysyans art sewenus fondys y'n cita y'n oos romanek yn Palestayn. Ev a wra durya bys dhe hedhyw, yn kwarter Cita Goth Hebron henwys "Kwarter an Hwyther Gweder" (Haret Kezazin, Arabek حارة القزازين) ha gweder Hebron a bys avel tennvos tornyaseth dhe'n cita.
 | |
| Ensampel a |
diwysyans, art  |
|---|---|
| Dallethys |
1 century |
 Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia | |
Yn hengovek, teudhys veu an gweder owth usya devnydhyow kriv leel, a gomprehend tewes dhyworth gwigow yn ogas, sodiom karbonat (dhyworth an Mor Marow), ha keworransow liw kepar ha horn oksid ha kober oksid. An dydhyow ma, usys yw gweder eylgylghys yn fenowgh.
Askorra gweder yn Hebron yw kenwerth teylu, ha'y gevrinyow synsys ha treusworra gans nebes teyluyow palestinek neb a ober an gweythvaow desedhys a-ves dhe'n cita. An askorrasow a gomprehend gemmweyth gweder kepar ha paderennow, breghelligow ha bysowyer, gweder liw ha lugern gweder. Byttegyns awos an kas yntra Palestayn hag Ysrael, askorrans gweder re dheklinyas.
Istori
golegi
Fondys veu an diwysyans gweder yn Hebron y'n oos romanek yn Palestayn. Ha'n diwysyans gweder Fenycyan deklinya y'n citys war an morrep, an diwysyans a vovyas dhe bervedh an pow, yn arbennik Hebron. Diskudhys veu taklow gweder dhyworth Hebron mar goth avel an 1a ha 2a kansvledhen.
Y hyllir gweles fenestri gweder liw gwrys a weder Hebron a'n 12ves kansvledhen yn Fow an Ugheldasow, a veu eglos dres an Krowsgasow yn Palestayn. Ensamplow eral a fenestri gweder liw askorrys yn Hebron yw an re a wra afina Krommdo an Garreg yn Cita Koth Jerusalem.
Erbynn 1483, pan vysytyas Felix Fabri an cita, ev a dhiskrivas mos "a-hys stret hir an cita, mayth yw trigys oberoryon a dhivers artys, mes yn arbennik oberoryon gweder; ha gwrys yw gweder y'n tyller ma, gweder ylyn vytholl, mes gweder du ha'n liwyow yntra golow ha tewl."
Taklow tipek gwrys gans an gweythvaow ma o taklow hewul, ow komprehendya skudellow eva ha dybri, lestri synsi olew ha lugern olew kyn hwre an gweythvaow askorra gemmweyth ha gweresoryon ynwedh. Chif prenoryon an gemmweyth o Bedwynas dhyworth an Negev (Naqab), Diffeythdir Arabia, ha Sinai, mes danvonys veu lower a esporthow an taklow kostys yn karavans kowrvargh dhe Ejyp, Surri ha Jordan. Dres 150 a bobel a veu arvethys gans an diwysyans yn Hebron herwydh Ulrich Jasper Seetzen pan eth dhe Balestayn yn 1807-1809.
Y'n 19ves kansvledhen askorrans a dheklinyas drefen kesstrif gans askorrasow europek. Yn despit dhe hemma, boghosogyon a besya prena gweder Hebron. Derivas gans kannas Pow Frynk yn 1886 a gampoll dell o gul gweder Hebron pennfenten gober posek dhe erbysieth Hebron gans peder gweythva ow tendyla 60,000 frank an vledhen.
Askorra gweder a wra durya y'n 21s kansvledhen yn teyr gweythva desedhys a-ves a gwartron hengovek an cita goth yntra Hebron ha trev Halhul yn ogas. An teylu Natsheh a berghenn diw weythva. Yma gwerthji ogas dhe bub gweythva. Gweder Hebron yw tennvos dhe dornysi dhyworth Palestayn ha gwlasow erel. Mes kudynnow gans esperthi, an fowt a dornysi ha fronansow war vovyans palestinek wosa an 'Nessa Intifada' a wra treusvewans an diwysyans y'n termyn a dheu pur gales.
Askorrans
golegi
Yn hengovek, askorrys veu gweder Hebron gans tewes dhyworth gwig Bani Na'im, dhe'n est a Hebron, ha sodiom karbonat kemerys dhyworth an Mor Marow. Yn le tewes, usys yw gweder eylgylghys lemmyn.
Kevrennow a-ves
golegi- Glassblowing in Hebron by Toine Van Teeffelen, 04.06.2006, Palestine-Family.net
- Hebron Glass, gallery, Palestine Today
- Naomi Shihab Nye and Hebron Glass: A poem on Hebron glass
- Simmons, Gail. 2013. "Hebron's Glass History." Saudi Aramco World. January/February 2013. Pages 3–9.