Hyns-horn ethen kledhrennow kul yw an Hyns-horn Enys Vanow (Manowek: Raad Yiarn Vannin, Sowsnek: Isle of Man Railway) a jun Douglas gans Castletown ha Port Erin war Enys Vanow. 15.3 mildir (24.6 km) hir yw an hyns-horn geyj 3 tros-hys (914 mm). Ev yw remenant a rosweyth 46 mildir (74 km) a hensi-horn a servyas an trevow a Peel y'n west ha Ramsey ha Foxdale y'n north. Perhennys yw an hyns-horn gans an Tynwald, governans an Enys Vanow, hag ev a wra devnydh a gochys ha lokomotyvyow gwreydhek.
An linen 15.3 mildir (24.6 km) yntra Douglas ha Port Erin yw remenant finek an Kompani Hyns-horn Enys Vanow (HEV) kens, a veu grondyes yn 1870. Y gensa linen, yntra Douglas ha Peel, veu ygerys war galan mis Gwynngala 1873, holyes gans an linen Port Erin war galan mis Est 1874.
Tren dhe Sulby Glen war hyns-horn North Manowek.
Tressa linen dhyworth St John's (war an linen Douglas dhe Peel) dhe Ramsey veu drehevys gans an Hyns-horn Manow North /HMN) yn 1878 - 1879. Linen verr veu drehevys a-dhyworth St John's dhe Foxdale yn 1885 rag servya an balyow plomm ena. Byldyes veu an linen ma gans an Hyns-horn Foxdale, mes gobrenys hag oberys veu an hyns.horn gans an HMN. An HEV a berhenegas an linen yn 1904 wosa an kompani HMN dhe enebi problemys arghansek meur ras a dhiwedh an traffik moon ha kestriff trethysi a'n Hyns-horn Tredanek Manowek.
An HEV a wrug iskowethyans kyttrin yn kres an 1920ow a oberas meur a wonisyow kyttrin an enys. Hemma a weresas an hyns-horn dhe remaynya lesek bys y'n 1960ow.
An Derivas Howden veu dyllys yn 1949, a gomendyas degeans an linen Ramsey esa ow fyllel arghans ha degeans a dheu an linen Peel esa ow terri kompes dhe'n pols na. Mes ev a gomendyas gwith an linen Port Erin esa lesek dhe'n pols na, mes y fia res dhe'n kompani eylworra daffar an hyns-horn a nyns o erbysek. An diw linen a wrug degea y'n gwavow yn-unnik yn 1961, mes ny vynnas an dyghtyer ollgemmyn degea an linen Ramsey.
Tren dhe worsav Peel.
An HEV a brenas dew karr-kledhren disel arnowydh, wosa an Hensi-horn Konteth Donegal dhe dhegea yn 1960, esa devnydhyes war an linen Peel y'n hav ha pub gonis y'n gwav wosa 1962. An rosweyth oll a wrug degea yn 1965, mes ev veu eylygerys yn 1967. An linennow Peel a Ramsey a wrug degea wosa an seson 1968 ha gonisyow gwara a stoppyas yntra Peel ha Milntown yn 1969. An Linen Soth (Douglas - Port Erin) veu deges wosa diwedh gorbenas an hyns-horn yn 1971.
Lower a'n kochys gans framyow prennek veu gwayes dhe St John's yn 1970/1971, mes kellys veu an re ma yn tan yn 1975. An linennow Peel, Ramsey ha Foxdale veu lyftyes yn 1975. Yntra 1975 ha 1977, ny oberas saw hanter an linen Port Erin, mes ev a wrug brassa fall. Ytho trenow a dhrehedhas dhe Douglas yn 1977.
Kenedhlegys veu an hyns-horn gans an Tynwald yn 1977 ha'n governans re'n oberas a-dhia nena.
An hyns-horn a dhalleth dhe Worsav Douglas, eus hanter y vraster gwreydhek, ple'ma nebes krowjiow ha hweljiow an linen. Wosa hi dhe wasa an gorsav ha treusi an Avon Douglas, an linen a ascend an Vanken Lenji, kyn ev dhe besya dhe Port Soderick. An tren a bass Koos Crogga hag ascendya dhe dopp an linen (588 tros-hys/179.2 m) kyn ow trehedhes an Savla Ballacostain koth. An linen a dhiyskynn dhe worsav Santon, a-dhyworto hi a bes ow tiyskynna dhe 1 yn 60 dhe Worsav Ballasalla, ple'ma gwelyow a'n alsyow dhe'n est. Gonisyow tren rewlys a bass omma. An linen a bon dres tir platt lower wosa ow kasa Ballasalla ha passya an savla-govyn dhe Ronaldsway war hi fordh dhe Castletown, penncita koth an enys. An hyns-horn a dreus an Silver Burn wosa Castletown ha mos dhe'n north-est dhe'n savla-govyn dhe Worsav Ballabeg, kyn ow pesya dhe Colby, eus drudh dhe'n pobel leel. Yma savla -govyn dhe'n Level war an fordh dhe Port St Mary. Ynter an gorsavow Port St Mary ha Port Erin yma gwelyow a Bradda Head ha Milner's Tower. Yma koffiji ha Gwithti Hyns-horn Enys Vanow dhe Worsav Port Erin. Lower a'n linen a bon dres powdir, nyns eus lower yn arenebedhow anedhel. Yma lower a savleow-govyn powek a serv kemenethow leel.
Tren ow tehweles dhe Douglas yn powdir Enys Vanow.
Pub lokomotyv an hyns-horn saw onan veu drehevys gans Beyer, Peacock and Company a Vanchester yntra 1873 ha 1926, yma 16 lokomotyvyow-ethen yn somm. Niverow 8 (Fenella), 10 (G. H. Wood), 12 (Hutchinson), 13 (Kissack), 11 (Maitland) ha Hyns-horn Manow North niver 4 (Caledonia) yw parys rag oberyans po ow kavos y ewnhe, avel yn mis Medi 2015.
Niverow 6 (Peveril) ha 16 (Mannin) yw y'n Gwithti Hyns-horn Enys Vanow yn Port Erin. Yma jynnow yn leow erel ynwedh. Niver 2 (Derby) yw an unn lokomotyv gwreydhek esa skrappyes.
Yma dew lokomotyv-disel dhe'n hyns-horn keffrys, niver 17 (Viking), esa deneghys yn 2010 ha niver 21 (a nyns eus hanow dhodho hwath), a dheuth dhe'n hyns-horn yn 2013. Yma nebes jynnow-disel byghanna ynwedh.
Yma 30 kocha dhe'n hyns-horn hag 18 yn oberyans. Yma dew y'n Gwithti Hyns-horn Enys Vanow gans an re erel yn gwith. Lower a hen kochys veu kellys dhe dan yn krow-kochys dhe St John's yn 1975.
Gonisyow a devis grondyes war dhew benn-avis: an kowbalow dhe'n Rewvanyth Unys ha Wordhen, hag odhommow an havysi.
Yma dew euryador elvennek dhe'n hyns-horn y'n jydh hedhyw; an peswar tren pub tu pub tydh hengovek rag lower a'n seson ha gonis hwegh tren y'n penn-seson. Yma trenow gorthugherow Yow yn misyow Gwynngala hag Est ha gonisyow oberoryon dres spys an resegow TT.
Trenow a bon yntra mis Meurth ha mis Du pub bledhen.
22a mis Est 1925. Tren dennys gans Niver 3 (Pender) a bonyas yn Gorsav Douglas heb lowr a bower fronna. Gwithyas-tan an tren veu ledhys, mes nyns o an lewyer shyndys. Sewyans an droglam ma o desedhans a fronnow-gwakter.
1928. Kesskwat penn-dhe-benn yntra jynn-skav (Niver 7) ha tren trethysi, tennys gans Niver 10 (G. H. Wood), war Vanken Port Soderick.
Tren rag Port Erin dhe worsav Port St Mary.14ves mis Est 2005. Tren esa tennys gans Niver 13 (Kissack) a dheuth dhyworth an kledhrennow hag ev owth entra loup Castletown. Nagonan veu shyndys ha gonisyow veu eylworrys gans kyttrinow rag remenant an jydh.
19ves mis Me 2008. Kesskwat yntra tren, tennys gans Niver 4 (Loch) ha van dhe worsav Port Soderick. Nagonan veu shyndys.
7ves mis Me 2012. Kesskwat yntra tren tennys gans Niver 4 (Loch) ha tren tennys gans Niver 13 (Kissack) esa ow kortos y'n kay-baya awos nyns esa'n poynt gorrys yn hwir.
