Kala gweli

Kala gweli
Kala gweli (Galium verum)
Klassans bewoniethek
Gwlaskor:	Plantae
(anrenkys):	Angiosperms
(anrenkys):	Eudicots
(anrenkys):	Asterids
Urdh:	Gentianales
Teylu:	Rubiaceae
Kinda:	Galium
Hanow dewhenwek
Galium verum Linneaus

Galium verum (kala gweli) yw plans pubvledhynnyek losowek y'n teylu Rubiaceae. Kevys yw yn efan a-dreus an brassa rann a Europa, Afrika norh hag Asi temprek. Re beu komendys dhe Aotearoa, Kanada ha hanter Kledhbarth a'n Statys Unys. Konsidrys yw avel hwennen yn nebes tylleryow.

Plans isel kramblya yw kala gweli. An garrow a dyv dhe hys a 120 cm, yn fenowgh ow kwreydhya le may hwrello drehedhes an tir. Hys an del yw 1 - 3 mm gans les a 2mm, gans liw gwyrdh tewl. An bleujyow yw melyn, kevys yn bonniow tew.

Devnydhyow

Y'n Osow Kres yn Europa, an plansow seghys o usys dhe stoffya mattrassow drefen aga fler dhe bellhe hwann. Usys veu an bleujyow dhe gowla leth orth gul keus. Hanow skiansek an plans 'Galium' a dheu dhyworth an ger Grek γάλα, gala 'leth'. Liwyow rudh ha melyn yw gwrys dhyworth an plans ynwedh.

Mythologieth

Yn mythologieth Norsek, Frigg o duwes benenes pries. Hi a skoodhyas benenes dhe dhinythi fleghes. Tus a Loghlyn a usyas kala gweli avel kalmydh, gelwys gwels Frigg gansa. Yn henhwedhlow Romaniek, kala gweli yw gelwys sânziana ha kelmys yw dhe fayys Sânziene ha'ga gool 24ns Gwynngala.

Yn mythologieth Wodhalek, an gorour Cú Chulainn, a wodhevas shora sorr yn batalyow, a gemersa te gwrys a gala gweli rag y hebaskhe. Aswonnys yw an plans avel lus chneas Chù-Chulainn po erba kneus Cú Chulainn yn Albanek.

• 
  Egin a gala gweli
• 
  Golok ogas a'n vleujen
• 
  Hasennow kala gweli
• 
  Bothennow gwrys gans an gelyonen Geocrypta galii