Kalciom

Elven gymyk ew Kalciom, niver 20 e'n Vosen Beriodek. Y arwodh gemyk ew Ca. An hanow a dheu dhort an ger Latin calx, ow styrya kalgh. Essensek ew kalciom dhe bub tra byw marnas nebes hwesker ha bakteria. Avel kalciom karbonat, CaCO₃, ev a wra korf eskern dhe enevales morek ha lensow dhe lagasow; avel kalciom fosfat, Ca₅(PO₄)₃(OH), ev ew eskern ha dens enevales an tir, hag avel kalciom oksalat, CaC₂O₄, kevys ew en plansow.

Ensampel a	Elven gymyk, medhegneth essensek, lithophile
Klass	bagas 2
Furvell gymyk	Ca
Dydhyas diskudhans	1808
Niver atomek	20
Aray an elektrons	[Ar] 4s², 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s²
Elektronegedhegedh	1
Studh oksidyans	1, 2
Rann a	period 4, bagas 2
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Kalciom ew an olkan moyha pols e'n korf denel. En-mes a'n 1200g a galciom e'n korf denel kresek, ema 1190g e'n eskern. An 10g aral a wra pymp gweythres posek.

• ev a wra synji kellow war-barth
• radn ew ev a ober keher
• ev a synj pH an goos sad
• ev a synj radnans kellow
• ev a dhalleth livreson hormonow.

E talvia dhe bobel debri palster a galciom, rag gweres tevyans dens hag eskern, en arbednek benenes torrek ha flehes. Keus ha choklet ew pednfentennow da a galciom. Usys ew kalciom yn lies medhegneth. Usys ew kalciom karbonat rag drog torr, kalciom klorid ew dyuretyk en dognow bian, hag usys ew kalciom sulfat rag gul kastow plaster.

Syr Humphry Davy o an kensa dhe enyshe olkan kalciom en 1808 dre dhevnydh elektrolysans.

Usys o kalgh dres istori rag derevel. Kemyskys o kalgh, tewes ha dowr dhe wul mortar. An monow moyha posek ew kalcit, dolomit ha gypsum. Askorrys ew 120 milvil tunnas pub bledhen a galgh. Usys ew olkan kalciom dhe wul kesolkannow. Usys ew kalgh rag dyghtya dowr, e'n diwysyans kemyk ha dhe wul lim ha dur.

Kalciom ew an pympves elven moyha pals war an Norvys (4%). Kebmyn ew en kerrygi godhosek pekara men kalgh ha krey.

Poos atomek kalciom ew 40.01, y boynt teudhi ew 839°C ha'y boynt bryjyon 1484°C. Y dhosedh ew 1.6kg an liter. Olkan medhel arghansek yw.

Mirva

• 
  Krib gwylar (korel)
• 
  Mengleudh krey
• 
  Gweythva kalgh
• 
  Kregyn
• 
  Skeusen dewyn-X ow tiskwedhes eskern
• 
  Pellenigow gorthtrenk
• 
  Syr Humphrey Davy, an Kernow

Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.