Marcus Valerius Martialis
Martial (c.40-c.104 OK), o bardh romanek a vri drefen y epigrammow.
| Marcus Valerius Martialis | |
|---|---|
| Genys |
Meurth 0040  Augusta Bilbilis |
| Mernans |
104 Augusta Bilbilis |
| Kenedhlogeth |
hen Rom |
| Galwesigeth |
prydydh, skrifer |
| Aswonnys rag |
Epigrammata |
| Gis |
bardhonieth, ges a'n jydh |
| Mamm |
Flaccilla |
| Pries |
Marcella |
Bewnans golegi
Genys veu Martial yn trev romanek Augusta Bilbilis (Catalayud, ogas dhe Zaragoza, hedhyw) yn Nans Jalon, rannvro Hispania Tarraconensis (Spayn north-est), a-dro dhe'n vledhen 40 OK. Burjes romanek o, mes ev a gonsidras y honan avel Kelt-Iberian magata, hemm yw den a Spayn a linyeth keltek. Y studhyas an lagha y'n drev may feu genys, hag eth yn rag dhe Rom rag gorfenna y studhyansow. Hemm o yn ternieth emperour Nero. Ena Martial a omros dhe brydydhieth ow kavos skoodhyans gans tus bosek avel Titus ha Domitian. Ev a besyas triga y'n penncita 34 bledhen.
Y tehwelas dhe Bilbilis yn bledhen 98, dres ternieth Trajan, mes erbynn an eur na ev re gollas niver a skodhyoryon yn Rom, ha res o Pliny Yowynk ri mona dhodho rag an viaj tre. Dynnerghys veu yn trev y enesigeth, mes kyn hwrug receva skoodh gans Marcella hag erel yn Spayn, y hunros o dhe dhehweles dhe'n cita veur war lannow Dowr Tiber. Ev a verwis yn Bilbilis po yn 104 OK po 120 OK herwydh an bennfenten.
Y oberyow golegi
Martial a ros genesigeth dhe'n epigram arnowdyh. Ev o an kynsa a'n prydydhyon klassek dhe omri yn leun dhe'n epigram avel furv lienek ynno y honan. Y merkir y ober gans skeusennow a vanerow legrys y oos ha sens lym ges a'n jydh. Yn fenowgh kablys yw rag y fowt a sevureth ha decernyans isel (y ober a gomprehend bardhonieth erotek pur "rudh"). Yma tuedh dhodho ynwedh dhe seboni y skodhyoryon, yn arbennik Domitian. Yn despit dhe henna, y epigrammow a dhiskwedh dhyn skeusen vewek a usadow ha maner Rom y'n oos na. Y tal dhedha bos redys rag aga skeusennow liwek ha deskrivansow hwarthus.
Treweythyow ev a yll skrifa war noten dhihaval, kepar hag y'n kevres berr a vardhonegow rag kov y vyrgh vyghan Erotion, a verwis hwegh dydh wosa hy hweghves pennbloodh:
- Gorwedh yn skav warnedhi, Dor, drefen hi dhe gerdhes yn skav warnas Ji.
Ev a skrifas dew lyver a epigrammow ha gwariow meur poblek yn Rom aga testen, an Liber Spectaculorum. Kuntellys veu y epigrammow erel yn 12 lyver, an Epigramaton libri xii. Le posek yw an dhiw desten aral ganso, hemm yw Xenia hag Apophoreta.
-
Portrayans Martial -
Dyllans a ober Martial dhyworth Hungari -
Gravyans a benn Martial gans an gravyer Melero, o ynwedh a'n keth trev -
Dornskrif a epigrammow Martial gwithys yn Lyverva Vatikan
