Skantlyn:Erthyglow pupteth 0924

Robert Morton Nance

Den klor o Robert Morton Nance na vostya nevra yn kever y wriansow ha sewenyansow. Dres y vywnans ev o lymner, skrifer, arbenniger y’n destenn a worholyon a’n oesow kres, oberer rag an wonisogeth kernewek hag onan a’n hembrenkysi - an brassa hembrenkyas, martesen - a dhasserghyans an yeth.

Dineythys veu Mordon, ow ri dhodho y hanow bardhek, mis-Ebryl y’n vlydhen 1873 yn Tredegaville yn Kembra. Kernowyon o y dhew gerens - William Edwin Nance o den dhiworth Lannwedhenek ha’y vamm, Jane Morton, o benyn dhiworth Porth Ia. Y’n vlydhen 1878 y tiannedhis an teylu dhe Benarth, ogas dhe’n lestriva yn Kaerdydh, ha movys o Mordon gans an gorholyon ow mos hag ow tos y’n porth bysi. Ev a wrug lies patron ha lies delinyans a lestri a welas ev pup dydh hag ev ow kerdhes y’n stretow ogas dhe’n porth. Yth esa gorholyon yn y woes, drefenn bos lies henedh a varners y’n dhew denewen a’y deylu. Gwrier skathow o y dhehengeugh ha tas gwrier an kynsa skath-sawya yn Porth Ia. Mordon a dhyski moy yn kever skathow dhiworth y das-gwynn pan eth ev dhe Borth Ia rag gortos ena erna dhaskavas ev wosa kleves.

Maw kosel o, neb a gara redya lyvrow, kepar hag ‘Antiquities’ gans William Borlase, ha ‘Cornish Legends’ gans Hunt; hag ev a skrifa gwariow byghan, war an voes y’n stevell hansel, rag y vreder ha’y hwoer. Mes ev a fyllis an apposyansow arsmetryk (rag entra dhe bennskolyow Rysoghen po Kergront), ha rakhenna ev eth dhe Gollji Art Kaerdydh le may hwrug ev lies tenn a Gernow, Porth Ia ha’y deythogyon. Diwettha yth eth ev dhe Skol Herkomer yn Bushey, Pow Sows, le may tyskas ev delinya, hag omma ev a vetyas orth studhyores, Beatrice Michell hy hanow, an venyn a eth ha bos y wreg yn 1895. Difennys o dhodho pesya y’n skol drefenn an demedhyans, ytho ev a dhewelis dhe Benarth gans Beatrice, le may feu dineythys aga myrgh Jeniver. Y’n termyn ma y hyllys gweles onan a’y dhelinyansow y’n Royal Academy hag y liwyansow a waynyas piwasow orth an Eisteddfod Kenedhlek a Gembra. Herwydh an gusul Professor Herkomer ev a fondyas Skol Liwyans gans y wreg, mes drog o hy kleves, ha res o dhedha mos dhe Borthcawl, le mayth o gwella an ayr.

Beatrice a verwis, hag yn 1902, Mordon eth dhe Paris, Pow Frynk, rag studhya liwyans, mes ev a dhehwelis tre wosa nebes misyow drefenn bos savon y dhyskadoryon mar isel, dell grysis.

Mordon a erviras attendya orth y gerensa a worholyon, hag ev a dhiskwedhas y ober y’n ‘New Gallery’ yn Loundres hag ev a dhyllas nebes lyvrow - Britain’s Sea Story, gans E.E. Speight (1905), The Romance of the Merchant Venturers (1906), hag ev a dhyghtyas an delinyansow rag Voyages gans Hakluyt.

Y’n vlydhen 1906 Mordon a dhemmedhis Annie Maud Cawker re vetsa ev orti y’n skol yn Bushey. I a’s teva tri flogh, Robert, Richard ha Phoebe, hag i a drigas yn Nankledra, yntra Pennsans ha Porth Ia, le may skrifas ev an ‘Gwariow Kledri’. Ev a brenas pennti yn Trevail, ryb an arvor ogas dhe Sennen, mes yn 1914 y tiannedhas an teylu dhe Garrbons, le may pesyas ev gul patronow a worholyon ha may skrifas ev lyver arall, Sailing Ship Models, dyllys yn 1924.

Hag ev ow triga yn Kernow, Mordon a oberi pur grev rag an wonisogeth kernewek. Ev a fondyas an kynsa Kowethas Kernow Goth yn Porth Ia yn 1920, ‘Kuntellewgh an Brewyon’ hy lavar arwoedhek, hag eth ha bos kovadhor a’n unnyans a gowethasow yn 1924. Dres y vywnans ev o Pennskrifer a’n lyver-termyn Kernow Goth, Esel-vynari a’n ‘Royal Cornwall Polytechnic’, Lywydh a’n ‘Royal Institution of Cornwall’ yntra 1951 ha 1955, Lywydh an Asrann Gernewek a’n Kuntellyans Keltek ha Lywydh an Unnyans Kowethasow Kernow Goth. Hwath y kavas Mordon termyn dhe studhya hag oberi rag an yeth. Ev a dhiskas nebes geryow kernewek avel flogh, pan geheveli y das an henwyn-tylleryow kembrek ha kernewek, ha pan redya ev Antiquities gans Borlase, ha Specimens of Cornish Provincial Dialect gans Sandy. Ev a studhya an yeth dhiworth Handbook of the Cornish Language gans Henry Jenner, mes ny assayas ev kewsel po skrifa Kernewek y’n termyn na, dell skrif ev yn erthygel "Cornish Beginnings" yn Kernow Goth. Ev a dhallathas kuntell geryow kernewek dhiworth an rannyeth hag ev a vetyas orth Henry Jenner pan wre ev hwithrans yn Aberfal rag y lyver Glossary of Sea Words na veu dyllys saw wosa y vernans avel lyver kovadh. Ev eth gans Jenner dhe Dreorchy yn Kembra mis Hedra, 1928, rag mos ha bos bardh kembrek, ow kemmeres an hanow ‘Mordon’, hag yn 1929 ev a dhyllas y lyver Cornish for All wosa ervira bos Kernewek kres an gwella sel rag dasserghyans an yeth. Yn 1934 y feu ev ynstallys avel Bardh Meur. Ev a skrifa lies erthygel yn kever an yeth ha’n tekstow koth, lies lyther yn Kernewek, ha lies lyenn, kepar ha’n gwari An Balores, ha’n hwedhel "Lyver an Pymp Marthus Seleven". Mes y vrassa ober, pur dhe-les hwath rag Kernewegoryon hedhyw, o y erlyver, Gerlyver Noweth Kernewek ha Sawsnek.

Mordon a besya oberi rag an yeth bys yn y vernans yn Heyl an 28ves a vis-Me 1959. Ev a veu ynkleudhys yn Senor, ha war ven y vedh yma an geryow mar wir ‘Oberow y vewnans yw y wir kovadh’.