Arsenik
Elven gymyk yw arsenik, niver 33 y'n Vosen Beriodek. An hanow a dheu dhyworth an ger Persek Kres zarnik, ow styrya orpiment, moon arsenik. Y furvell gymyk yw As.
 | |
 | |
| Ensampel a |
Elven gymyk, govetelek, chalcophile element  |
|---|---|
| Furvell gymyk |
As |
| Klevesow a dhyghtys |
Lewkemya promyelocytik lym |
| Dydhyas diskudhans |
13 century |
| Niver atomek |
33 |
| Elektronegedhegedh |
2.18 |
| Studh oksidyans |
−3, 1, 2, 3, 4 |
| Rann a |
period 4, bagas 15, tailings, arsenide(3-) |
 Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia | |
Drog gerys yw arsenik dhe vos gwenonek, mes elven essensek yw dhe enevales yn dognow fest byghan. Dogen ladhadow dhe'n korf denel yw moy ages 100 mg. Arwodhow posna gans arsenik yw hwyja, drog torr, skit ha didhowrans. Usys o yn fenowgh der istori rag ladha. Diskudhys James Marsh prov yn 1836 dhe vusura arsenik yn mynsow byghan.
Kevys yw arsenik yn naturel yn bosow, yn arbennek puskes-krogenyek.
Yn 1909 Paul Ehrlich a dhiskudhas kymygen arsenik hag a allsa yaghhe pokkys frynk (syphilis), henwys salvarsan (arsfenamin). Godhonydhyon re vusuras arsenik yn gols Ötzi, korf ow korwedha yn rewliv yn Itali a-dhia 5000 bledhen. I a breder hemm dhe styrya ev dhe oberi avel gov kober.
Usys o kymygen hag a syns arsenik henwys lewisit (Sowsnek: lewisite) yn Kynsa Bresel an Bys avel arv kymyk. Usys veu arsenik ynwedh dhe wul sortow arbennek a weder, hag avel galliom arsenid dhe wul hanter-hembrenkyasow dhe'n diwysyans jynn-amontya.
Myns arsenik y'n ayrgylgh a wra varya, mes gans nivel ughella ogas dhe dhiwysyans hag a losk glow. Loskvenydhyow a geworr 3,000 tunnas a arsenik dhe'n ayrgylgh pub bledhen, mes tus a wra keworra 80,000 tonnas pub bledhen dre leski keunys menhesen.
Ny wra arsenik teudhi, mes segh-ethenna. Y boynt segh-ethenna yw 616°C. Yma dhodho dhew furv, onan metelek loos, ha'n eyl, melyn hag anvetelek.
Mirva
golegi-
Arsenik loos -
Ötzi -
Paul Ehrlich -
Bal Bostalek yn Kernow hag a syns 1,500 tunnas a arsenik
