An Vosen Beriodek

An Vosen Beriodek yw rol a elvennow kymyk. Y’n Vosen, settyes yw an elvennow yn aray aga niver atomek ow talleth gans niver onan, hidrojen. Niver atomek elven yw an keth tra ages an niver a brotonow yn nuklesen po sprusen an atom na. Y’n Vosen Beriodek renkys yw an elvennow yn periodow ha bagasow. Gelwys yw rew elvennow a-dreus dhe’n vosen period. Yma dhe bub period niver, a 1 dhe 8. Yma dhe Beriod 1 diw elven yn unnik: hidrojen ha heliom. Yma dhe Beriod 2 ha Period 3 eth elven. Hirra yw periodow erel. Yma dhe’n elvennow yn period niverow atomek yn eyl wosa y gila.

Gelwys yw koloven elvennow yn-nans mosen bagas. Yma 18 bagas y’n vosen beriodek savonek. Yma dhe bub bagas niver: a 1 dhe 18. Elvennow yn bagas a renk aga elektronow yn fordhow hevelep, herwydh an niver a elektronow talvos, hag a re taklow kymyk hevelep dhedha, h.y. i a omdheg yn fordhow hevelep. Rag ensampel, aswonnys yw bagas 18 avel gassys nobyl drefen aga bos gassys oll ha ny wrons kesunya gans atomow erel.

Usys yw an vosen beriodek gans kymygydhyon dhe weles patronyow ha perthynyansow ynter elvennow. Yma tri chyf bagas y’n Vosen Beriodek; alkenyow, alkanoydow, ha dialkenyow. Rag ensampel, elvennow a-bell war askel gledh ha war woles an vosen yw an moyha metelyek, hag elvennow war an dheghow a-wartha yw an lyha metelyek. Yma lies patron ha perthynyans aral ynwedh.

Devisys veu an vosen beriodek gans an kymygydh a Russi Dmitry Ivanovich Mendeleyev (1834-1907). Dh’y enora, henwys veu elven 101 mendeleviom.

Mosen Beriodek Savonek

'''Bagas''' →

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

'''Period''' ↓

1

1
H

2
He

2

3
Li

4
Be

5
B

6
C

7
N

8
O

9
F

10
Ne

3

11
Na

12
Mg

13
Al

14
Si

15
P

16
S

17
Cl

18
Ar

4

19
K

20
Ca

21
Sc

22
Ti

23
V

24
Cr

25
Mn

26
Fe

27
Co

28
Ni

29
Cu

30
Zn

31
Ga

32
Ge

33
As

34
Se

35
Br

36
Kr

5

37
Rb

38
Sr

39
Y

40
Zr

41
Nb

42
Mo

43
Tc

44
Ru

45
Rh

46
Pd

47
Ag

48
Cd

49
In

50
Sn

51
Sb

52
Te

53
I

54
Xe

6

55
Cs

56
Ba

*

Lanthanidow

72
Hf

73
Ta

74
W

75
Re

76
Os

77
Ir

78
Pt

79
Au

80
Hg

81
Tl

82
Pb

83
Bi

84
Po

85
At

86
Rn

7

87
Fr

88
Ra

**

Aktinidow

104
Rf

105
Db

106
Sg

107
Bh

108
Hs

109
Mt

110
Ds

111
Rg

112
Cn

113
Nh

114
Fl

115
Mc

116
Lv

117
Ts

118
Og

8

119
Uue

120
Ubn

***

Superaktinidow

158
Upo

159
Upe

160
Uhn

161
Uhu

162
Uhb

163
Uht

164
Uhq

165
Uhp

166
Uhh

167
Uhs

168
Uho

169
Uhe

170
Usn

171
Usu

172
Usb

9

173
Ust

174
Usq

***

Eka-superaktinidow

212
Bub

213
But

214
Buq

215
Bup

216
Buh

217
Bus

10

227
Bbs

228
Bbo

* Lanthanidow

57
La

58
Ce

59
Pr

60
Nd

61
Pm

62
Sm

63
Eu

64
Gd

65
Tb

66
Dy

67
Ho

68
Er

69
Tm

70
Yb

71
Lu

** Aktinidow

89
Ac

90
Th

91
Pa

92
U

93
Np

94
Pu

95
Am

96
Cm

97
Bk

98
Cf

99
Es

100
Fm

101
Md

102
No

103
Lr

***
Superaktinidow

143
Uqt

144
Uqq

145
Uqp

146
Uqh

147
Uqs

148
Uqo

149
Uqe

150
Upn

151
Upu

152
Upb

153
Upt

154
Upq

155
Upp

156
Uph

157
Ups

*** Superaktinidow

121
Ubu

122
Ubb

123
Ubt

124
Ubq

125
Ubp

126
Ubh

127
Ubs

128
Ubo

129
Ube

130
Utn

131
Utu

132
Utb

133
Utt

134
Utq

135
Utp

136
Uth

137
Uts

138
Uto

139
Ute

140
Uqn

141
Uqu

142
Uqb

Kevresyow Kymyk an Vosen Beriodek

Alkenyow lisliwen
Alkenyow dor lisliwennek
Lanthanidow
Aktinidow
Superaktinidow
Eka-superaktinidow
Alkenyow tremenyans
Alkenyow boghes
Alkanoydow/Hanter-alkenyow
Dialkenyow
Halojenow
Gassys nobyl

Studh yn tempredh ha gwaskedh savonek. Liw an niver a-ugh dhe’n niver (niver atomek) a-ugh furvell an elev a dhiskwedh studh an elven yn studhyow normal.

an re yn glas yw gassys
an re yn gwyrdh yw linyow
an re yn du yw soled

Radyoweythresans

An re gans emlow soled y’s teves isotopow sad (Elvennow a’n dallethvos)
An re gans emlow terrys y’s teves isotopow radyoweythresek kevys yn naturel
Ny hwer an re gans emlow dyjynnek yn naturel (Elvennow synthetek)
Re radyoweythresek dhe vos diskudhys hwath yw an re heb emlow