Bal Dorkoth

Bal Dorkoth (Sowsnek: Dolcoath Mine) o bal sten ha kober yn Kammbronn, Kernow. Aswonys o an bal yn hegar avel An Vyghternes a Valyow Kernowek (Sowsnek: the Queen of Cornish Mines). Yma tyller an bal north-west a Garn Bre.

Istori

An jynn-den yn Bal Dorkoth yn 1918.

An teylu Basset a Dihydin a berghenna gwiryow an monow, neb a worbrena an dor dhe deylu henwys Crane yn 1588. Yth esa'n bal ow pos oberys rag kober bys 1720 hag ogas 300 tros-hys (91 m) o y dhownder yn 1746. Yn 1778 ogas 600 tros-hys (180 m) o y dhownder, mes an bal a veu degys yn 1787 awos bos lower a gober ow pos mengleudhyes a bris isel war Enys Mon. An pris a gober a wellhas hag an bal a eylygoras yn 1799.

Dorkoth eth ha bos an pympes brassa a'n 470 bal-kober yn Dewnens ha Kernow. Mes hag ev ow mos ha bos downna, an kober a dheseghas hag yth esa peryll a dhegeans an bal yn 1832. Kapten an bal, Charles Thomas, o certan bos moon sten downna y'n dor. An kensa gwaynyow a-dhyworth an sten a dheuth yn 1853.

Bys 1882 an bal re dhrehedhsa downder a 2,160 tros-hys (660 m) hag yth esa 12 mildir (19 km) a gowfordhow devnydhadow dhe'n bal. Yth esa 40 mildir (64 km) moy a hwelyow koth esa andhevnydhadow ha hepfordh. Ev a gemeri an dus, neb a oberi y'n isella nivellow, yntra 2 ha 3 our dhe vos yn-nans ha drehedhes dhe'n arenep, drefen na yllens oberi moy ages peswar dhe bymp our pub dydh.^[1]

Dorkoth eth ha bos an brassa ha downna bal yn Kernow; y benn-shafta, aswonys avel Shafta Somp Nowyth (New Sump Shaft), a dhrehedhi downder a 3,300 tros-hys (1,000 m) a-woles dhe arenep an dor. Jynn-pompya an shafta a veu ynstalys yn 1815.

Jynnji koth Bal Dorkoth.

An kompani a dreylyas dhe gompani strothys yn 1895 ha shafta nowydh, henwys Shafta William rag kensa kaderyer an kompani nowydh, a veu dallethys mis Hedra y'n keth vledhen, ev o mynnys dhe vos kensa shafta plommwedhek 3,000 tros-hys (1,000 m) yn Kernow. Gorfennys veu ev yn 1910 hag a ygoras yn 1911.^[2]

An bal a wrug degea yn 1920, wosa y vos oberys mes ha diskar an pris a sten. An kompani a eyldhallathas yn 1923 gans chatel fresk ha shafta nowydh a 2,000 tros-hys (610 m) war dyller dhe'n north a'n bal gwreydhek dhe Resker. Bal Dorkoth Nowydh o kesunyans a lower a valyow byghanna erel ow komprehendya Resker ha Park Stray. Prenys veu sett Dorkoth yn 1936 gans Crofty Soth.

Droglam meur

Fordh Dhorkoth ogas ha'n bal.

An 20ves mis Medi 1893, yth esa bagas a dus bal ow krefhe stull meur dhe Nivel 412 (ogas hanter mildir yn-dann dhor). An stull a gonsystya a 22 darn a brennyer pin-pych 18 meusva bedregys (460 mm) dres 33 tros-hys (10 m) hir esa gorrys 2 tros-hys (0.61 m) a-les. Yth esa ev ow skoodhya neves 600 tros-hys (180 m) ughel a ven-atal. Kaptens an bal, Josiah Thomas ha James Johns a wodrigas an nivel dhe worra ahwer a-dro dhe dhiogeledh an stull awos bos onan a'n darnow ow plegya. Ynstruktyes veu an dus dh'y grefhe a-dhesempis. Ober dh'y ewnhe a besyas dres an myttin bys dhe 13:00 eur, wosa kodh-karrek byghan, oll an stull a blegyas, ow ladha seyth a'n dus esa owth oberi a-woles dhodho. Nyns esa saw unn den, Richard Davies, sawyes heb shyndyans wosa 37 our.

Y'n govynadow a'n holyas, Kapten Josiah Thomas a leveris bos res dhe'n parti-oberi removya nebes a'n proppys kyns gorra an re nowydh, mes ny agrias onan a'n dhuryoryon, neb a reportyas nag esa'n dus ow kul travyth dhe bols an kodh.

Eskorrans

Kyns ev dhe dhegea yn 1788, Dorkoth a askorra £1,250,000 a sten ha kober. Yntra 1799 ha 1920, ev a askorra nebes £9 milyon a vonow; ow komprehendya arsenik, arghans ha monow erel.

Awos y vos mar sewen, an bal a wrug pe lower a vona dh'y gevranoryon, ha'y gevrennow, o aswonys avel 'Dollies', o nebes a'n mogha mynnys y'n diwysyans.

Yeghes

Oberoryon an bal a soffras a "Dhorkoth" po "anemia tus val". Nyns o hemma awos ayrellans boghosek po ayr drog, mes awos an bal dhe brovia plitys gwir rag ankylostomiasis (pryv-bagh). Diskudhys veu bos ev dhe 94% a'n oberoryon.

Posek yw an bal dhe dhoktours-kneus awos bos pur dreweythus an studhyow gwir rag pryv-bagh dhe floryshya yn Breten Veur.

Gweller ynwedh

↑ Trounson, J. H.; Bullen, L. J. (1999). "Dolcoath". Mining in Cornwall. Volume One: The Central District. Stroud: Tempus Publishing Ltd. pp. 35–54. ISBN 0-7524-1707-X.
↑ Morrison, T. A. (1983). Cornwall's Central Mines: The Southern District 1810-1895. Penzance: Alison Hodge. pp. 11–60. ISBN 0-906720-11-7.

[1] Trounson, J. H.; Bullen, L. J. (1999). "Dolcoath". Mining in Cornwall. Volume One: The Central District. Stroud: Tempus Publishing Ltd. pp. 35–54. ISBN 0-7524-1707-X.

[2] Morrison, T. A. (1983). Cornwall's Central Mines: The Southern District 1810-1895. Penzance: Alison Hodge. pp. 11–60. ISBN 0-906720-11-7.

[1]

[2]