Hyns-horn Lyskerrys ha Karadon

Hyns-horn moon yn Kernow o Hyns-horn Lyskerrys ha Karn (Sowsnek: Liskeard and Caradon Railway) a veu ygerys yn 1844. Byldyes veu rag karya kober, sten ha growan dhyworth aga devedhyansow war Vre Garn dhe Dhowr an Woon rag treusworhelas dhe'n porth yn Logh ha gorhelas arvor. Yn kensa an Dowrgleudh Kesunyans Lyskerrys ha Logh veu devnydhyes rag an treusworhelas ha diwettha an Hyns-horn Lyskerrys ha Logh.

Mappa a'n hyns-horn yn 1884.

Pur sewen o an Hyns-horn Lyskerrys ha Karn ha'n devynnans moon ow floryshya, mes ev a gregas war an traffik na. Pan dheklinyas an balyow ha'n mengleudhyow, an hyns-horn a dheklinyas keffrys. Wos'tiwedh an hyns-horn a dhifygyas yn arghansek. Yn 1909 prenys veu an linen gans Hyns-horn an West Bras, mes niverys veu y dhydhyow hag ev a dhegeas yn kowal yn 1917. Kledhrennow ha traow an hyns-horn veu removyes rag skoodhya Kensa Bell an Bys.

An hyns-horn hedhyw

Meur a'n hyns-horn re dreusvewas bys y'n jydh hedhyw y'n furv a weliow kledhren, ponsow koth ha magoryow.

Pons koth dhe Wonamena, ogas ha Neyth an Vran.

An gweli kledhren dhe Dhowr an Woon veu distruys gans byldyans an fordh A38, mes meur a weli kledhren an hyns-horn a yll bos gwelys dhe Velinyow Logh, Tremab, Sen Kler, Darit, Menyon, Karn Margh hag yntredha. Hyns-kerdhes da yw an hyns-horn koth war Vre Garn ha Goon Brenn. Yma lower a hunyoryon goth a-hys an hyns; meur anedha yw gwrys a rowan, mes yma nebes gwrys a goos orth Mengleudh an Geuswask. Yma nebes kledhrennow koth y'n tregh dhe Vengleudh an Geuswask keffrys.

Kledhrennow koth dhe Vengleudh an Geuswask.

Tri phons re dreusvewas a-hys an hyns-horn ynwedh: onan dhe Wood Hill, ogas ha Dowr an Woon; onan dhe Drevargh hag onan dhe Wonamena. Ny yllir kerdhes war an ponsow-ma awos diantel po war dir privedh yns; yma lowarth war an pons dhe Drevargh. Yth esa pons dhe Venyon ynwedh, mes destruys veu yn Nessa Bell an Bys avel rann a braktis dyski. Y hyllir gweles unn pons dres an hyns-horn, Pons Tresten (Stanton Bridge) ogas ha Neyth an Vran yn tregh koth.

Yma krowji gwara koth yn Sen Kler usi rann a ji y'n jydh hedhyw, mes pub chi po byldyans aral re beu distruys.

Yetys unn dreusva re dreusvewas yntra Sen Kler ha Dowr an Woon, gweladow yns y'n ke ryb tenewan an vownder.

Lokomotyvyow

• Lokomotyv 0-4-0DD o Liskeard (Lyskerrys). Martesen veu an jynn gwrys gans an Bury Locomotive Company, ha martesen avel lokomotyv gans tender. Hibrenys veu dhyworth James Murphy a Gasnowydh yn Kembra Soth yn 1860 ha wosa henna prenys veu an jynn. Gwerthys delergh dhe James Murphy veu yn 1866.
• 0-6-0DD o Caradon (Bre Garn) esa byldyes yn 1862 gans Gilkes Wilson and Company, niver hwel 138. Yth esa hirgrennow a-ves 13" x 24" ha rosow-lewya 4' 0" dhodho. Yth esa'n galter gemmyn gans kist-dan ynter an nessa ha tressa aksels. Skrappyes veu hi a-dro dhe 1907.
• 0-6-0DD aral o Cheesewring (Keuswask) a veu delyvrys nowyth yn 1865 (herwydh Mitchell and Smith "byldyes veu yn 1864 rag an HLK") keffrys gans Gilkes Wilson and Company, niver hwel 195. Avel Caradon yth esa hirgrennow a-ves 13" x 24" ha rosow-lewya 4' 0" dhodho, mes dihaval dhe Caradon yth esa "kalter hir" dhodho gans an gist-dan wosa'n tressa aksel. Dasvyldyes veu yn Swindon yn 1907 hag ev a wrug mos ha bos niver 1311 HWB. Skrappyes veu an jynn yn 1919. Nyns esa flanjys war an rosow kresek.^[1]
• 0-6-0DD kalter hir aral o Kilmar (Karn Margh). Y feu ev delyvrys yn 1869 gans Hopkins, Gilkes and Company, niver hwel 264. Haval dhe Cheesewring o ev saw gans berra tank dowr ha fityansow chanjyes dhe'n galter. 4' 0" o an rosow-lewya ha hirgrennow po 12" x 24" po 14" x 24" (13" x 14" herwydh Messenger). Ev a wrug mos ha bos niver HWB 1313 (1312 herwydh Mitchell ha Smith^[1]) ha skrappyes veu yn 1914.
• 0-6-0DD o Looe (Logh) a veu byldyes yn 1901 gans Robert Stephenson and Company, niver hwel 3050. Yth esa hirgrennow a-ves 16" x 20" ha rosow lewya 3' 3" po 3' 6" dhodho. Re boos o ev gans kresen gravedh ughel ha rosven berr - ow kisya an kledhrennow hag ow kawsya digledhrennansow. Gwerthys veu ev yn 1902 dhe Hyns-horn Kayow Loundres hag Eynda Est (wosa henna rann Awtorita an Porth Loundres), ow mos ha bos APL niver 11. Skrappyes veu yn mis Kevardhu 1950.
• Jynn hirgrennow a-bervedh 2-4-0 o Lady Margaret a veu gwrys yn 1902 po 1904 gans Andrew Barclay and Company. Mynsow o: hirgrennow 14½" x 22"; rosow-lewya 4' 0"; rosow ledya 2' 7½". Ev a wrug mos ha bos niver 1308 HWB ha skrappyes veu a-dro dhe 1948.
• Hirbrenys veu jynn Peckett 0-6-0SDD yn 1885 - 1886, niver hwel 444; yth esa hirgrennow 14" x 20" ha rosow-lewya 3' 6½" dhodho.

Gweller ynwedh

• Rol a hensi-horn yn Kernow
• Ranndir Balweyth Bre Garn
• Dowrgleudh Kesunyans Lyskerrys ha Logh