Ranndir balweyth y'n ranndir koth a Garadon war amal soth-est Goon Brenn yw an Ranndir Balweyth Bre Garn. Aswonnys veu an ranndir rag y valyow kober ha mengleudhyow growan, mes balyes veu sten ha tungston yn mynsow byghanna keffrys. An arenebedh a oberas yntra 1840 ha 1890 ha hi yw ensampel da a dirwedh balweyth kober kernewek 'bumm dhe vust'. An Ranndir Balweyth Bre Garn yw rann an Dirwedh Balweyth Kernow ha Dewnens West.
Yn 1836 bagas a brospektoryon a drovyas skorren est-west meur a gober y'n Nans Seythyn war emlow soth Bre Garn.[1] Y'n le ages peder vledhen yth esa balyow ow pos fondys yn pub kornel an ranndir rag dhe drovya ystynnansow a'n Skorren Bre Garn Soth dhe'n est po dhe'n west po skorrennow nowyth dh'y eylworra.
Lower a valyow ha hwelyow koth dhe'n north veu eylygerys avel an Balyow Feniks Unys po Stowes ha meur a voon kober veu trovyes yn nebes anedha. Mes nyns esa pub assay sewena. An skorrennow dhe Vre Garn Est ha West o an sewenna.
Hwelyow koth hag atalvaow Bal Bre Garn Soth yn 1979 dhe Wonnamena.
Shafta Holman an Bal Bre Garn Soth. Henwys yw an jynnji ma "an Den y'n Bal" gans an pobel leel awos form an remenans.
Awos an milyow a dus bal esa ow tos dhe'n arenebedh rag dhe oberi y'n hwelyow, res o dhe drevesigethow bos grondyes yn snell yn unikter an arenebedh balweyth. Wor'talleth yth esens i travyth moy ages trevow shanty a gonsystyas a rewyow a derassys, chapelyow ha skloyow war an woon yger. An wigow a Menyon, Darit, Pennsilva, Krows Trewartha, Halgemmyn ha Crow's Nest veu grondyes dhe'n pols ma, hag an trevesigethow a Sen Kler, Koosyar ha Lyskerrys ow tevi yn snell ynwedh.
Kovadhow a dhiskwedh bos 650,000 tonnas a gober balyes yn le ages tri degvledhen. Awos an keswlasheans a valweyth kober dhe'n pols ma, an bumm a dheuth dh'y dhiwedh yn uskis. An balyow byghan a wrug degea yn skon, mes res o dhe'n re brassa avel Bre Garn Soth degea yn 1880 ynwedh. Feniks Unys a besyas owth oberi y skorrennow sten rag spys, mes ev a wrug degea wor'tiwedh ow kemeres ganso an hyns-horn ha mengleudhyow growan a fydhsa warnodho.
Yth esa assay dhe eylygeri an skorrennow Feniks ha'n skorrennow Nans Arghans war Woon Koradek y'n 20ves kansvledhen a-varr, mes i a dheuth dhe dravyth.
An drehevyansow balweyth veu gesys war an woon hag emlow Bre Garn, ow breyna ha diskara dres termyn. Y hyllir gweles lower a remenans an jynnjiow koth, despit an termyn hir a-ban aga forsakyans.
An jynnji Houseman veu treylyes dhe withti an arenebedh hag ev a yll bos godrigys heb kost.
A-gynsow Konsel Kernow re gevarghewas lower a vona y'n remenans ma dhe stoppya aga diskar finek.
