Hypatia
Hypatia, genys a-dro dhe 350-370 OK hag a verwis 415 OK o filosofer Platonek, awgrymer ha steronydh, o trigys yn Alexandria, Ejyp. Hy thas o Theon, ha war-barth i a oberas war styryansow a ober Ptolemy.
| Hypatia | |
|---|---|
 | |
| Genys |
c. 360  Alexandria |
| Mernans |
Meurth 415 a dikroghenna Alexandria |
| Kenedhlogeth |
Emperoureth Besontin |
| Galwesigeth |
awgrymer, filosofer, steronydh, skrifer, deviser |
| Chyf delanwes |
Plato, Plotinus, Aristotle, Theon of Alexandria, Diophantus of Alexandria, Ptolemy |
| Movyans |
neo-Platonieth |
| Tas |
Theon of Alexandria |
Hi o prederydh a vri yn skol filosofek neo-Platonieth yn Alexandria, le may feu dyskader filosofieth ha steronieth.
Hi yw an awgrymer benow kynsa dell re beu hy bewnans skrifys a-dro dhodho yn manylys. Hi o meur a vri yn hy oos hy honan avel dyskader da ha keskussulyer fur. Y skrifas Hypatia styryans war ober Diophantus, hemm yw Arithmetica.[1]
Kyn feu pagan, hi o meur hy ferthyans tro'ha Kristonyon. Hypatia a's teva meur a studhyoryon Kristyon, ow komprehendya Synesius, neb a dheuth epskop Ptolemais. Pennfentynnyow hengovek a lever bos Hypatia gordhys gans Paganyon ha Kristonyon. Hi a's teva meur a dhelanwes dres an welhevyn bolitek Alexandria. War tu-ha diwedh hy bewnans, Hypatia a gussulyas Orestes, is-rewlyas romanek Alexandria, neb o eskar politek dhe Cyril, epskop Alexandria. Kuhudhys veu Hypatia a lettya Orestes rag kesassoylya gans Cyril. Yn mis Meurth 415 OK, ledhys veu Hypatia gans bush a Gristonyon ledys gans den, Peder y hanow. I a's omdhiwiskas ha's moldra der dhiskroghenna.
Sowdhanys veu an Emperoureth Romanek gans mernans Hypatia. Hi a veu gwrys merther dhe filosofieth, ow telenwel filosofers neo-Platonieth dhe sevel orth Kristonedh. Y'n osow Kres, prederys veu Hypatia dhe vos symbol a vertus Kristyon. Y'n oos arnowydh, hi a dheuth ikon dhe reythyow benenes. Hy bewnans yw deskrifys yn niver a lyvrow ha fylmow, ow komprehendya an fylm Agora (2009) ow sterenna Rachel Weisz ha lyvrow gans Umberto Eco (Baudolino), Charlotte Kramer ha Ki Longfellow.
Enorys veu Hypatia gans hanow planetik 238, diskudhys yn 1884 gans an steronydh russek Viktor Knorre. Y dreustrogh yw 145 km. Yma kowdoll henwys Hypatia war an Loor, hag onan aral henwys Theon dhe enora hy thas ena ynwedh.
An Fydhyans Hypatia yw kowethyans a guntel ha dyllo dogvennow ow tochya kowlwriansow benenes. Fondys veu yn Kernow yn 1996. Aga huntel a lien benenes yw synsys yn Pennskol Karesk. Ev a gomprehend an Kuntel Elizabeth Treffry.
Mirva
golegi-
Tekst koth Greka onan a seyth lyther gans Synesius dhe Hypatia (versyon dyllys yn 1553) -
Lymnans gans Louis Figuier ow tochya an omsettyans war Hypatia dhyworth 1866 -
![Hypatia (1885) gans Charles William Mitchel, ow tiskwedhes gwel yn hwedhel Hypatia; Or, New Foes with an Old face gans Charles Kingsley (1853)[2][3]]]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Hypatia_%28Charles_Mitchell%29.jpg/93px-Hypatia_%28Charles_Mitchell%29.jpg)
-
Y skrifas Hypatia displegyans a ober Perga war dreghow pigornek. -
Rachel Weisz, sterenn an fylm, Agora -
Umberto Eco -
Kowdoll Hypatia dhyworth Apollo 16 -
Resegva planetik Hypatia 238
![Hypatia (1885) gans Charles William Mitchel, ow tiskwedhes gwel yn hwedhel Hypatia; Or, New Foes with an Old face gans Charles Kingsley (1853)[2][3]]]](/wiki/Restren:Hypatia_(Charles_Mitchell).jpg)
- ↑ Krebs, Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries; The Cambridge Dictionary of Philosophy; ail argraffiad, Cambridge University Press, 1999: "Greek Neoplatonist philosopher who lived and taught in Alexandria."
- ↑ Grout, James, The Death of Hypatia, University of Chicago, http://penelope.uchicago.edu/~grout/encyclopaedia_romana/greece/paganism/mitchell.html
- ↑ Booth 2017, pp. 21–22.