Kobalt

Elven gymyk yw kobalt, niver 27 y'n Vosen Beriodek. Y furvell yw Co. An hanow a dheu dhyworth an ger Almaynek kobald, ow styrya bocka.

Ensampel a	Elven gymyk
Klass	stoff sempel
Dydhyas diskudhans	1735
Niver atomek	27
Aray an elektrons	[Ar] 3d⁷ 4s²
Elektronegedhegedh	1.88
Studh oksidyans	2
Rann a	period 4, bagas 9
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Diskudhys veu yn men kowas 'Cape of Good Hope' yn 1819, ow tiskwedhes y vos eksistya yn efanvos yn naturel.

Essensek yw kobalt dhe'n korf denel drefen y vos rann a volekulen vitamyn B₁₂. Fowt vitamyn B₁₂ a wra kawsya anemia.

Yn bedh Faro Tutankhamun (a rewlyas ynter 1361 ha 1352 KOK), diskudys veu 'pluvek' gweder glas, liwys gans kobalt. Usys glas kobalt yn China rag liwa priweyth kyns hemma. Da o gans gwrioryon gweder yn Venice ha Bristol devnydhya kobalt. Diskudhys veu an alkan kobalt gans Georg Brandt yn Stockholm, Sweden, yn 1739. Fest tennvenek yw dur kobalt ha usys o gans Almayn Nazi dhe wul tardhennow tennvenek (magnetic mines).

Posek yw kobalt yn kenwerthel. Askorrys yw a-dro dhe 30,000 tunnas pub bledhen, an moyha rann a Repoblek Werinel Kongo ha Zambi. Usys yw dhe wul kesalkenyow tennvenek, yn priweyth, katalydhyon ha payntys. Usys yw an isotop kobalt-60 yn dyghtyans medhegel ha dhe dhewolowi boos.

An moyha rann a gobalt an norvys yw yn y golonnen. Yma edhom dhe algi glas-wyrdh a gobalt. Poos atomek kobalt yw 58.93, y boynt treudhi yw 1495°C ha'y boynt bryjyon yw 2870°C. Y dhosedh yw 8.9kg an liter. Alkan glas-arghansek kales tennvenek yw kobalt. Gerys-da o kobalt y'n termyn eus passyes rag gul yn anweladow.

Mirva

• 
  Rann gweder a dresor Tutankhamun
• 
  Tardhen dennvenek
• 
  Gweder glas Bristol, liwys gans kobalt
• 
  Jynnow ayrennow a wra usya kesalkenyow kobalt
• 
  Alkan tennvenek yw dur kobalt