Hwannen

(Daskevarwodhys dhyworth Nedhen)
Hwann
Skeusen korrdresen elektron a hwannen (Liw fug)
Klassans bewoniethek
Gwlaskor:
Fylum:
Isfylum:
Klass:
Insecta
Is-klass:
Pterygota
Urdh:
Siphonptera

Latreille, 1825
Isurdhyow

Ceratophyllomorpha
Hystrichopsyllomorpha
Pulicomorpha
Pygiopsyllomorpha

Hweskeren vyghan heb eskelli yw an hwannen, esel a'n urdh Siphonaptera. Aswonnys yw a-dro dhe 2500 a eghennow. Arvil po teurogen (Sowsnek - parasite) yw hwannen a dheber goos bronnviles hag ydhyn. Liw gell tewl po du yw an brassa rann anedha, gans hys a 3mm pan vo y'n leun bloodh. I a yll lamma neb 50 gweyth hys aga horfow. Hwann a esplegyas dalleth an Amser Kalghek, dell hevel avel teurek war gneus bronnviles ha martesen ydhyn.

Pub eghen a hwannen a wra arbennegi, moy po le, war un eghen avel ostyas. Lies eghen a hwann nevra a bar war ostyas aral vytholl, mes nebes anedha yw le dewisus. Nebes teyluyow a hwann yw kevys war unn bagas a ostysi; rag ensampel, an Malacopsyllidae yw kevys war arvegynnow (Sowsnek - armadillos) hogen, an Ischnopsyllidae war eskelli kroghen hogen, ha'n Chimaeropsyllidae war hwistles olifans.

Hwannen rath an est, Xenopsylla cheopis, yw karyer Yersinia pestis, an bakteriom a gaws an pla du. Lesys veu an dises dhe dus gans kniviles, kepar ha'n rath du, a veu brathys gans hwann klevesys. Tardhow meur a gomprehend Pla Justinian y'n vledhen 540, ha'n Pla Du, a-dro dhe 1350, a ladhas kevran veur a boblans an bys.

Hwann a omdhiskedh yn gonisogethow denel yn furvow divers kepar ha cirkow hwann; bardhonieth, kepar ha "The Flea", ober erotek gans John Dunne; oberyow ilow, kepar ha'n re na gans Modest Mussorgsky; ha fylm gans Charlie Chaplin.

Yma lavar hengovek yn Kernewek "Na wra lesky an gwely dhe ladha an whadnen", ow styrya yn Sowsnek "Don't take a sledghammer to crack a nut!".