Strontiom

Elven gymyk yw strontiom, niver 38 y'n Vosen Beriodek. Y furvell gymyk yw Sr. An hanow a dheu dhyworth an dreveglos Strontian, yn Alban. Kevys veu yn moon henwys strontianit.

Ensampel a	Elven gymyk, lithophile
Furvell gymyk	Sr
Dydhyas diskudhans	1787
Niver atomek	38
Aray an elektrons	[Kr] 5s²
Elektronegedhegedh	1
Studh oksidyans	2
Rann a	period 5, bagas 2
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Essensek yw strontiom dhe nebes kroaduryon downvor yn aga horf eskern avel korel. Nyns eus rann vewoniethel dhe strontiom y'n korf denel, mes nyns yw gwenonek. Usys yw isotopow radyoweythresek strontiom yn medhegnieth, strontiom-87 rag diagnosans ha strontiom-89 rag dyghtyans.

Yn 1790 Adair Crawford, medhek yn Loundres, a wrug hwithrans war voon kevys yn bal plobm yn Strontian. Ev a gonvedhas bos kesstoff nowydh ynno, henwys strontia ganso. Thomas Charles Hope a Garedin a wrug ober pella war an keth moon y'n nessa bledhen, ha provya y vos elven nowydh, gans flamm rudh y'n prov flamm. Ny veu enyshes alkan strontiom bys dhe 1808 gans Syr Humphrey Davy gans devnydh elektrolysans.

Chif monow strontiom yw celestit (SrSO₄) ha strontianit (strontiom karbonat SrCO₃), dre vras dhyworth China, Spayn ha Pow Meksiko. Askorrys yw 300,000 tonnas a voon pub bledhen. An chif devnydh yw pibennow dewyn kathod rag pellwologow, mes usys yw nebes anedha yn tanweyth.

An isotop strontiom-90 a wrug kawsya bern ollvysel yn kres an 20ves kansvledhen, drefen y vos askorrys gans provow nuklerek ynter 1945 ha 1963. Kevys veu yn dens fleghes y'n 1950ow, golghys a'n ayrgylgh dhe barkow, dybrys gans bughes dhe worfenna yn leth. Poos atomek strontiom yw 87.62, y boynt teudhi yw 769°C ha'y boynt bryjyon yw 1384°C. Y dhosedh yw 2.5kg an liter. Alkan gwynn arghansek nebes medhel yw, hag a lesk yn ayr ha dowr.

Mirva

• 
  Prov flamm strontiom gans flamm rudh
• 
  Celestit
• 
  Pellwolok
• 
  Tanweyth owth usya strontiom
• 
  Defolyans nuklerek