Titaniom
Elven gymyk yw titaniom, niver 22 y'n Vosen Beriodek. Y furvell yw Ti. An hanow a dheu dhyworth an gewri yn mythologieth grek, Τιτᾶνες. Nyns eus rann vewoniethel dhe'n elven, mes ny wra an korf y dhenagha, ytho usys yw dhe wul ympyansow avel asleansow glin ha rewloryon kolon. Y hwelir titaniom yn spektrum ster Klass-M, an eghen moyha yeyn a ster, pur rudh aga liw.
 | |
 | |
| Ensampel a |
Elven gymyk, stoff sempel  |
|---|---|
| Klass |
alkan tremenyans, alkan skav |
| Furvell gymyk |
Ti |
| Dydhyas diskudhans |
1791 |
| Niver atomek |
22 |
| Aray an elektrons |
[Ar] 3d² 4s² |
| Elektronegedhegedh |
1.54 |
| Studh oksidyans |
−1, 1, 2, 4, 3 |
| Rann a |
period 4, bagas 4 |
 Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia | |
Diskudhys veu yn Kernow yn 1791 gans William Gregor (1761-1817), meur y hanow awos y studhyansow a vonow Kernow. Ev a hwithras ilmenit dhyworth nans Manahan, owth aswonvos bos elven nowydh ynno, ha ri an hanow manaccanit dhodho yn derivas dhe'n Royal Geological Society of Cornwall hag yn lyver-termyn Almaynek Crell's Annalen. Yn 1795, Martin Heinrich Klaproth (1743-1817) a dhiskudhas elven henwys titaniom ganso y'n moon rutil. Awosa, ev a amyttyas bos Gregor an diskudher.
Chif monow titaniom yw rutil (titaniom dioksid , TiO2), hag ilmenit (horn titanat , FeTiO3), kevys yn Ostrali, Norgagh, Kanada ha'n Ukrayn. Askorrys yw 90,000 tonnas an vledhen a'n alkan. Pur bosek yw an alkan ha titaniom oksid . Fest da yw titaniom orth gorthsevel kesknians kymyk. Usys yw diw rann a deyr a ditaniom dhe wul jynnow ebron, gweythvaow kymyk, ympynyansow klun ha glin, ha gluthyoryon yn tredanvaow. Titaniom yw kroghen an gwithti Guggenheim yn Bilbao. Nitinol yw 55% nikel ha 45% titaniom. Yma dhe'n kesalkan ma an gallos dhe berthi kov furv kyns. Usys yw dhe wul framyow dewweder.
Poos atomek titaniom yw 47.87, y boynt teudhi yw 1660°C ha'y boynt bryjyon yw 3287°C. Y dhosedh yw 4.5 kg an liter. Alkan kales lenter arghansek yw.
MirvaChanjya
William Gregor a dhiskudhas ilmenit y'n gover ma yn Mahanan
Yma kroghen titaniom war an fyrat ma
Usys yw titaniom yn framyow jynnow ebron
Gwivren Nitinol
Ympyans glin
Gwithti Guggenheim, Bilbao
Martin Heinrich Klaproth
An moon rutil
