William Charles Daniel Watson

William Charles Daniel Watson, Tyrvab (25 Du 1886 - Hedra 1959) o lowarther, aghskrifer, kunteller skians ow tochya an tavas Kernowek ha den posek en Dasserghyans an yeth. Genys veu en Lannwythek (Mylor en Sowsnek) ogas dhe Loghfala en 25 Du 1886, an kottha a eth flogh dhe Daniel Watson, marner marchont, ha Clara Frances Hocking. Aswonys ew avel onan a’n kensa tus e’n Dasserghyans dhe allos kewsel Kernowek heb hockya.

Yonkneth ha deski Kernewek

Pan veu Watson 13 bloodh, ev a welas troosnoten en lever en Kernowek, ‘kemer with na rey gasa a vor goth rag an vor noueth’ (kebmer with na wre ta gara an vor' goth rag an vor' nowydh). Watson a skrifas, ‘nevra na veu an yeth Kernewek na istori Kernewek menegys y’n skol’.

Ev a aras skol Lannwythek 13 bloodh, hag oberi avel lowarther. En gwav 1901, Watson a vetyas den henwys J.W.Bull, polsyer frynkek, a woya a-dro dhe’n tavas hag a senjas skians hengovek a lavarow ha geryow Kernewek. Ev a dhallathas adhyski y honan dhort levrow a Lyverva Frynk Loghfala. En 1904, woja ev dhe gawas droklam war skath en Poll Skathow, ev a vetyas benyn goth en Klavji Loghfala. Thera dhe hei skians hengovek a’n niverednow. Watson a usyas lever Henry Jenner, ‘A Handbook of the Cornish Language’ rag gwellhe y Gernewek, ha kesskrifa gen an Rev. H.L. Leverton a Vaunan (den a woya neppeth ow tochya an tavas ewedh). Watson a wre viajya a-dro dhe’n pow ow teski tebmyn hengovek a’n tavas dhort tus pekar ha George Hall a Lannwythek, George Bray ha Mr Dunn a Lannergh, John George a Eglosvelyan hag erel. En 1918 A.P. Jenkin a Drewydhgi a gomendyas Watson dhe Jenner ha Morton Nance, ha woja hedna dhe Richard Hall a Lannust, hembronkyoryon an Dasserghyans.

Radn Watson y'n Dasserghyans

William Watson a guntellas kanow ha karollow hengovek ewedh. Ev a dhiskudhas hen garol kenys gen den koth a Sen Dey, Thomas Beard, karol aswonys hedhyw avel Karol Sen Dey. Ev a dreylyas an karol dhe Gernowek ha keworra vers aral dhodho.

Jenner, Morton-Nance ha Watson a dhallathas gul towlow rag fondya Gorsedh Kernow. Rag gallosegi hedna, ev eth dhe Dreorci en Kembra, ma feu enorys avel bardh Gorsedd Cymru (Gorsedh Kembra) en 1928 genan hanow bardhek Tyrvab, war-barth ha Morton-Nance ha hwegh aral. En 1929 Watson o kannas Gorsedh Kernow e’n solempnita kensa en Boskawenn-Unn. Ev a senjas an keth soodh lies bledhen.

Watson o a’n renkas oberi, ha drefen hedna, Henry Jenner, fondyer an Dasserghyans, a sevis ort y ajon en ogas. Pan veu dyllys ‘Lyver Canow Kernewek’ gen Dr Ralph Dunstan en 1929, komprehendys veu pymp a ganow e’n yeth Kernowek. Dunstan o koweth Jenner ha Robert Morton Nance, dew jif hembronkyer an Dasserghyans. Jenner ha Morton Nance o a’n renkas kres. Nag ew mar revedh etho nag uji geryow Kernowek dhe Garol Sen Dey, skrifys gen Watson, komprehendys e’n lyver.

Tyrvab a gesoberas gen Morton-Nance rag rekordya geryow radnyethel . Thera bern meur ganjo ow tochya neppeth Kernowek. Ev o aghskrifer a vri. Y skians avel lowarther a veu aswonys gen lies lever-termyn akademek lowarthieth ha levrow pekar ha ‘British and Foreign Trees and Shrubs in Cornwall’ gen Edgar Thurston.

En 1931 Tyrvab a dhellos lever lavarow gelwys First Steps in Cornish. Nag o pur lowen gen an vor' a wrug Morton Nance savonegi an lytherenans avel 'Kernewek Unyes' hag y vor' a skrifa Kernowek o moy haval ort for' Jenner, selyes war Kernowek Diwedhes.

Bownans teylu

En 1908 ev a dhemedhas Elizabeth Mary Rogers en Hellys. Anjei a gawas dew vab, John (1910) ha Sidney (1915), hag udn vyrgh, Esther (1911). Y wrek a verwis en Genver 1937. En mis Kevardhu an keth bledhen, ev a dhemedhas arta, dhe Ruby Pope en Sen Eler.

Ev o lowarther dhe Lowarthow Rosehill, Loghfala, ha lowarther Mr A. Pearse Jenkin en Trewydhgi. Tredh 1929 ha 1951 ev o pedn lowarther dhe Gorforeth Pennsans hag avisyer Lowarthow Morrab ’n keth tre.

En y vownans diwettha, ev a dhyskas Frynkek, ha woja hedna ev a dhyskas Bretonek ort gosowes ort an peskadors a Vreten Vian. Herwydh E.G.R.Hooper (Talek), ‘nagonan re gowsas Kernewek yn fordh mar burwiryon avel Watson’.

Watson a verwis en Hedra 1959 en Klavji Pennsans. Entiryes ew en enkledhva Pennsans.

Karol Sen Dey

Geryow Karol Sen Dey, skrifys gen Watson

'Ma grün war 'n gelynen, 'ga lyú-ý léthwyn
Ha Jésus ó maylyes yn dyllas owrlyn

Ha Mam ó an Vaghteth
Marýa Mam Dew
Ha gwedhen an gwella
An gelynen yú
Kelyn, kelyn
Ha gwedhen an gwella
An gelynen yú

'Ma grün war 'n gelynen, 'ga lyú-ý gwelswer
Ha Jésus ó crowsys, ý Vam yn awhér

'Ma grün war 'n gelynen, 'ga lyú-ý gosrüth
Ha Jésus yú 'gan Sylw'as, ý vernans mar druth

'Ma grün war 'n gelynen, 'ga lyú-ý glowdhú
Ha Jésus ó marow, dredho ný a vew

• Rekordyans a William Watson ow kana Karol Sen Day e'n 1930ow a-varr (dhort 08.06 yn rag)

Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.