Menydhyow an Cuiltheann

An Cuiltheann (po An Cuilthionn), ‘The Cuillin’ yn Sowsnek, yw kadon a venydhyow karnek desedhys yn Enys Skye yn Alban. Rennys yw avel dew ranndir, an Cuiltheann Du ha’n Cuiltheann Rudh (na Beanntan Dearga).

Menydhyow an Cuiltheann

Sort	kadon menydhyow
Doronieth
Konteth	Highland
Gwlas	Ruvaneth Unys
A-ugh an mor	992 Meter
Kesordnogyon	57.2°N 6.2°W
Devnydh	karrek danek
Restrennow kelmys war Wikimedia Kemmyn

Enys Skye ha’n enesow ogas, ow tiskedhes tyller an Cuillin.

An Menydhyow Cuillin a Sligachan.

Mappa garow a jif krib an Cuiltheann Du

Dororieth

Karrygi bleynyow an Cuiltheann Du yw gabbro ha basalt. Gabbro yw karrek arow tanek. Hemm a re krapp da war an garrek dhe grambloryon, mes basalt yw pur slynk pan vo gleb. Towl yw liw an Cuiltheann Du pan vo gewer gomolek, mes y’n howlsplann i a omdhiskwedh loos po gell. An chif keyn yw krib gul, gans ledrow pur serth a garrek ha radel. Hirder an grib yw a-dro dhe 14km (a Gars-bheinn y’n soth dhe Sgùrr nan Gillean y’n north-est). Hi a furv hanterkylgh a-dro dhe Loch Coruisk. An poynt ughella a’n Cuiltheann (hag Enys Skye) yw Sgùrr Alasdair gans ughelder a 992m (3,255 tros-hys)

Karrek an Cuiltheann Rudh yw growan, moy gwynn ages gabbro. Tewedhys ens i dhe vos breow kromm gans moy a lasneth ages an Cuiltheann Du ha ledrow radel hir. Essa yns i dhe grambla. Glamaig (775m) yw an poynt ughella y’n Cuiltheann Rudh.

Apoyntys veu an Cuiltheann avel Ranndir Kenedhlek a Dekter, onan a 40 ranndir hevelep yn Alban.

Gerdardhyans

Desevys yw dell dheu an hanow Cuiltheann dhyworth an ger Norsek Koth kjölen, ow styrya kribow. Kjöllen a allsa styrya keyn skath. Tardhyansow Albannek a’n hanow a gampoll kevren dhe vythologieth Keltek, an breow o an tyller may tyskas Cú Chulainn gwaregieth dhyworth an souder benow Scáthach.

Godhvewnans

Dororieth an Cuiltheann a styr bos lies eghen a vewva ynno. Ensamplow klassek yns i a dirfurvow rewlivek, hag aswonnys veu hemma gans James Forbes yn 1846. Ev eth dhe Enys Skye yn 1840 gans Louis Agassiz, arbeniger rewlivans an Alpow.

War woles an menydhyow yma gwydhlannow sabwedh, gwedhegi arvow ha gonyow grug ha gwels garow. Yma lies keunegen war an ledrow isel, mes war ledrow ughella yma meur a radel. Pur bosek yw an ranndir dhe eres meur. Estemys yw dell drig 911 kopel ena yn 1992, hemm yw dhe’n lyha 2.8% a boblans an eghen yn Breten Veur.

Istori

Drefen bos an Cuiltheann mar garnek, nyns yns i dhe les rag ammeth. Yn despit dhe hemma, yma meur a dhustuni a drevesigeth istorek y’n nansow yn y gerghyn, gans kylghow krowyow kynsistorek yn Glenbrittle, ha kylgh meyni yn Glen Sligachan.

Tus Loghlyn a rewlya an Hebrides a’n 9ves kansvledhen bys dhe 1266 ha Kevambos Perth. Wosa an spis Norsek, an teyluyow moyha posek war Enys Skye o Teylu Macleod, a Trotternish, ha Teylu MacDonald a Sleat. Kesstriforyon ens i, hag i a omladhas diw vatel, unn yn Harta Corrie ha’n aral yn Coire Na Creiche.

Krambloryon a dhallathas dos dhe’n Cuiltheann diwedhes y’n 19ves kansvledhen. Henwys yw nebes menydhyow dh’aga enora, kepar ha John MacKenzie (Sgùrr MhicChoinnich), Alexander Nicolson (Sgùrr Alasdair), ha Norman Collie (Sgùrr Thormaid).

Krambla ha kerdhes

Bleynyow an Cuiltheann yw karrek noth, pur dhensek, gans alsow serth ughel ha nansow rewlivek ha savnow down. Gorrys yw dewdhek bleyn an Cuiltheann Du war rol an Munros (menydhyow dres 3000 tros-hys).

An skrambler a yll drehedhes an brass rann a’n bleynyow war aga throlergh essa. Res yw nebonan krambla orth radh mygyl dhe dhrehedhes an Pynakyl Anhedhadow (Inaccessible Pinnacle), ha skrambla dhe dhrehedhes niver a’n bleynyow erel. Kales yw kavos agas fordh war an grib drefen hi bos mar dhensek hag yma digessenyansow tennvenek ynwedh. An brassa rann a’n skrambloryon a dhalleth yn Glenbrittle (le mayth yw savle kampya hag ostel yonkers), po Sligachan rag an bleynyow y’n north.

Chalenj dhe krambloryon eksperansys yw tremenans dres an grib oll, 7 mildir a bellder mes 15-20 our a grambla kales ynter Glenbrittle dhe Ostel Sligachan. An dus gynsa dhe’y wul yn-dann 24 our o L. Shadbolt hag A. McLaren yn 1911. An rekord, settys gans Finlay Wild yn mis Hedra 2013, yw 2 our, 59 mynysen ha 22 eylen.

An tremenans yw kalessa lower y’n gwav. Kudyn aral y'n hav yw an fowt a dhowr war an grib.

Rol a vleynyow

An rol a woles a dhiskwedh oll a venydhyow y’n rolyow Munro, Corbett ha Graham.

Bleyn	Styr	Kadon	Klassans	Skeusen	Ughelder (m)	Gradh an trolergh essa	Trolergh essa
Sgùrr nan Gillean	Bleyn an Yonkers	Du	Munro		964	Skrambla Gradh 3	Krib Soth-est
Am Basteir	An Eksekutyer	Du	Munro		934	Skrambla Gradh 2	Krib est
Bruach na Frìthe	Leder an Koswig Karow	Du	Munro		958	Kerdhes	Yskynna der Fionn Coire
Sgùrr a' Mhadaidh	Bleyn an Lowarn	Du	Munro		918	Skrambla Gradh 2/3	Krib north-west po soth
Sgùrr a' Ghreadaidh	Bleyn Torment	Du	Munro		973	Skrambla Gradh 3	Krib north
Sgùrr na Banachdaich	Bleyn an Tri Maw	Du	Munro		965	Kerdhes	Yskynna dre Coire nan Eich
Pynakyl Anhedhadow (Sgùrr Dearg)	Bleyn Rudh	Du	Munro		986	Krambla mygyl	Krib est a’n Pynakyl
Sgùrr MhicChoinnich	Bleyn Mackenzie	Du	Munro		948	Skrambla Gradh 2	Krib north
Sgùrr Alasdair	Bleyn Alsander	Du	Munro		992	Skrambla Gradh 2	Krib north-est a dopp an Great Stone Chute
Sgùrr Dubh Mòr	Bleyn Du Meur	Du	Munro		944	Skrambla Gradh 2	A Coir' a' Ghrunnda
Sgùrr nan Eag	Bleyn an Bolghow	Du	Munro		924	Skrambla Gradh 1/2	A Coir' a' Ghrunnda
Blà Bheinn	Menydh Glas	Du (Bagas Blà Bheinn)	Munro		928	Kerdhes	Yskynna dre Coire Uaigneis
Garbh-bheinn	Menydh Garow	Du (Bagas Blà Bheinn)	Corbett		808	Kerdhes	A benn Loch Ainort
Glamaig	Benen graf	Rudh	Corbett		775	Kerdhes	A Sligachan
Marsco	Bre an Wolan	Rudh	Graham		736	Kerdhes	A Sligachan
Beinn Dearg Mhòr	Menydh Rudh Meur	Rudh	Graham		731	Kerdhes	A Sligachan
Belig	Rusken besow	Rudh	Graham		702	Kerdhes	A benn Loch Ainort

Kampollansow gonisogethel

• Alhwedhel yw an Cuiltheann dhe’n fylm Albanek Seachd.
• Onan a ganow moyha meurgerys Sorley MacLean yw an Cuiltheann.
• Stu Mo Leannan/Nightfall on Marsco yw kan war blasen hir Recovery gans an bagas Runrig, dyllys yn 1981.
• An gan The Road to the Isles a gampoll an Cuiltheann y’n wers gynsa ha’n geskan.
• Desedhys yw an hwedhel moldrans Wildfire at Midnight gans Mary Stewart y’n Cuiltheann.
• Desedhys yw unn chaptra y’n hwedhel aspier Mr Standfast gans John Buchan y’n Cuiltheann (henwys yns i avel ‘Coolins’ y’n lyver).

Mirva

Panorama a’n Cuiltheann Du ha Rudh a Sgùrr Dubh Mòr

• 
  Gwel an Cuiltheann north a Portree.
• 
  Marsco (a gledh), Clach Glas ha Blà Bheinn a drolergh Allt Dearg Mòr.
• 
  Bla Bheinn a Loch Slapin
• 
  Glen Sligachan a Blà Bheinn.
• 
  An Cuiltheann Du a Elgol.
• 
  An Cuiltheann Du a Elgol Sligachan.