Oos an Golowyans

Oos an Golowyans, po yn sempel an Golowyans, o gwayans skiansek ha filosofek a warthevyas Europa y'n 17ves ha'n 18ves kansvledhynnyow gans delanwes hag effeythyow a-dreus an bys. An Golowyans a yssynsas meur a dybyansow kreshes war an dalvosogeth a lowena denel, pursewyans godhvos res dre reson ha dre dhustuni an sensys, divaglans an eglos ha'n stat, governans dre selreyth ha delvrysyow kepar ha rydhses, avonsyans, perthyans ha bredereth.

Yth esa gwreydh an Golowyans yn gwayans skiansek ha skolheygel europek gelwys mabdenieth an Dastinythians, keffrys hag yn Hweldro Skiansek hag ober Francis Bacon hag erel. Nebes tus a lever bos dalleth an Golowyans dyllans Discourse on the Method gans René Descartes yn 1637, gans y lavar a vri Cogito, ergo sum ("Y prederav, ytho yth esov"). Re erel a lever bos Principia Mathematica gans Isaac Newton yn 1687 diwedh an Hweldro Skiansek ha dalleth an Golowyans. Herwydh usadow, istorioryon europek a dhevnydh mernans Louis XIV a Bow Frynk yn 1715 avel dalleth ha'n Domhwelans Frynkek yn 1789 avel diwedh.

Filosoforyon ha godhonydhyon a'n oos a lesas aga thybyansow dre guntellesow orth akademis godhoniethek, salons liennek, koffijiow hag yn prynt yn lyvrow, folennigow ha jornalys. Tybyansow an Golowyans a dhomhwelas awtorita an myghternses ha'n Eglos Katholik keffrys ha golowi an hyns rag domhwelansow politek a'n 18ves ha'n 19ves kansvledhynnyow. Y hyll lies gwayansow a'n 19ves kansvledhen, y'ga mysk livrelieth, kemynegoreth ha neo-klassegieth sewya aga ertach skiansek dhe'n Golowyans.

Tus a Vri a Oos an Golowyans

John Locke (1632-1704)
Thomas Paine (1737–1809)
Voltaire (1694-1778)
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)
Denis Diderot (1713–1784)
Thomas Jefferson (1743-1826)
Benjamin Franklin (1706-1790)
Immanuel Kant (1724-1804)
Gottfried Leibniz (1646-1716)
David Hume (1711–1776)
Adam Smith (1723–1790)

Yma'n erthygel ma owth usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek kres.

Onan a'n mil erthygel posekka war Wikipedya yw an erthygel ma.