Rodiom

Elven gymyk yw rodiom, niver 45 y'n Vosen Beriodek. Y furvell gymyk yw Rh. An hanow a dheu dhyworth an ger Greka rhodos, ow styrya liw rosen. Nyns eus rann vewoniethel dhe rodiom, ha pur danow yw an elven ma. Diskudhys veu rodiom gan William Hyde Wollaston (1766-1828). Kymygydh o Wollaston dhyworth Norfolk neb a driga yn Loundres. Ev a oberi war-barth Smithson Tennant (1761-1815) yn 1800. I a wrug hwithrans war blatinom, orth y deudhi yn aqua regia, kemyskans a drenken hidroklorik ha trenken nitrik. Tennant a dhiskudhas osmiom hag iridiom dhyworth remenant y'n teudhans. Wollaston a studhyas an teudhans y honan. Dhyworth henna ev a gavas paladiom ha rodiom. Wosa kodha yn godhas an paladiom, gesys veu ev gans gwrysow liw rosen teg a rodiom klorid.

Ensampel a	Elven gymyk, polter helosk
Klass	period 5, alkan tremenyans, bagas platinom
Furvell gymyk	Rh
Dydhyas diskudhans	1803
Niver atomek	45
Aray an elektrons	[Kr] 4d⁸ 5s¹
Elektronegedhegedh	2.28
Studh oksidyans	3
Rann a	period 5, bagas 9
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Y hwer rodiom avel monow tanow, avel rodoplumsit (rodiom-plobm sulfid - Rh₃Pb₂S₂) ha rodokrosit. Askorrys yw rodiom ynwedh avel isaskorr purhe monow kober ha nikel. An askorrans ollvysel pub bledhen yw 16 tonnas. Usys yw dhe wul konvertydhyon katalytek (85% a askorrans bledhenek). Eylgylghys yw a-dro dhe 2 donnas an vledhen dhyworth konvertydhyon katalytek. Usys yw nebes anedha, a-dro dhe 6%, y'n diwysyans gweder.

Poos atomek rodiom yw 102.91, y boynt teudhi yw 1966°C ha'y boynt bryjyon yw 3725°C. Y dhosedh yw 12.4kg an liter. Alkan tanow lenter arghansek kales yw.

Mirva

• 
  Chanjyow yn pris rodiom dres an bledhynnyow
• 
  William Hyde Wollaston
• 
  Onan a vonow rodiom, rodokrosit
• 
  Gemmweyth gwrys a rodiom
• 
  Konvertydh katalytek
• 
  Teudhji nikel Norilsk yn Russi