Sumé

Ensampel a	bagas ilow
Deuth dhe benn	1977
Gwlas	Greunlond
Dalleth/Fondya	1972
Eghen	rokk seykedelek
Synsys ynno/i	Malik Høegh, Per Berthelsen

Sumé o bagas rokk Greunlond. Styr an hanow yw “ple?” yn Kalallisut (Greunlondek). Fondys veu yn 1972 gans Malik Høegh ha Per Berthelsen yn Sorø, Denmark. Prederys yw aga bos ragresow ilow rokk Greunlond.

Istori

Greuv plasen gynsa Sumé, Sumut a gomprehendyas an imach ma

An dhew fondyer a vetyas yn 1970 yn Sorø Akademi. Wostalleth i a oberas avel dew, Malik & Per. Malik Høegh a oberas avel kaner, komposydh ha skrifer kanow, Per Berthelsen avel kaner, gitarydh ha komposydh. Yn 1971 keworrys veu Hjalmar Dahl avel tabourer ha Seth Berthelsen avel gitarydh faborden. Yn 1973 dyllys veu aga hynsa plasen Sumut (“dhe ble?” yn Greunlondek) gans an label socyalydhek ha gorth-emperouregek Demos yn Denmark. 20% a boblans Greunlond a’s prenas. An imach war an greuv o gravyans prenn gans Aron von Kangeq, a dhiskwedh den Inuit gans Loghlynydh ledhys.

Drefen aga devnydh a’n yeth Greunlondek hag elvennow erel a wonisogeth Inuit, konsidrys yw Sumé dhe “Greunlondhe” ilow pop. Sewenus o an fordh ma: Sumé a veu an kynsa, ha rag bledhynnyow an unnik bagas ilow re beu sewennus tramor. Yn mysk erel, i a ganas yn Stockholm ha Berlin Est yn 1975 keffrys ha Gool Roskilde yn 1973 ha 1995. Byttegyns Sumé a naghas kynnik dhe vos war-barth ha bagas rokk Bretennek Procol Harum war dorn.

Yn 1977 Sumé a erviras gorfenna ha’n ilewydhyon a dhehwelas dhe Reunlond, mayth ens gweythresek yn politigeth ha gonisogeth yn fordhow diblans. Malik Høegh a vynna anserghogeth kowal, Per Berthelsen a vynna gwitha kevrennow gans Denmark (yn hwir, ev o fondyer Parti Demokratek Greunlond yth yw diskryjyk a anserghogeth). Yn 1988, byttegyns, dyllys veu cidi kevernans Sume 1973–76, hag yn 1994, an bagas a eylfurvyas rag rekordya aga thressa kuntilow, Persersume, avel 100ves dyllans kowethyans rekordya ULO. Sumé a bys gwari trevethow arbennik pub bledhen dhe’n lyha, pupprys gans lies goslowyas, rag ensampel keskan meur yn Copenhagen 2011.

Fylm

Omgussulyans panel ow tochya fylm Sumé yn World Music Expo 2015

Yn 2014 solempnitys veu kynsa diskwedhyans Sumé-Mumisitsinerup Nipaa (Danek Sumé-Lyden Af en Revolution, Sowsnek Sumé-The Sound of a Revolution) yn Gool Fylm Greenland Eyes. Hemm a helerghas istori an bagas gans darnow a’n kovskrifow ha keswelyow arnowydh a dus yn fordh hirethek. Keffrys hag ilow gwreydhek Sumé, klewys yw versyon a'n gan 'Inuit Nunaat' gans eseli an bagas Nanook. Diskwedhys veu an fylm yn golyow fylm a-der dro’n bys, yn-mysk erel Berlinale 2015 ha 2017.

Gis

Geryow gallosek politek Sumé a dhel gans ‘estrangement’ gonisogeth Inuit, diskudha honanieth ha kudyunnow kowethasek yn Greunlond, chatelydhieth, boghosogneth, kammdevnydh alkohol ha fowt a revrons dhe dalvosogethow greunlandek. I a orthenebas argerdh danekhe governans trevesigethel Denmark, yn unn lesa mynnes omrewl ha komendyans Hjemmestyre (omrewl Greunlond).

Ynspyrys veu Sumé gans ilow gwerin ha rokk amerikanek, mes i a’s kesunyas gans geryow Greunlondek, hag ytho gorra fondyans ilow rokk Greunlondek. Yn aga thressa huntilow, dyllys gans an kynsa kowethyans rekordya galwesik ULO, tabours fram hengovek a veu usys. Wosa henna, i re dhiskwedhas yn fenowgh yn furvow greunlondek a ilow.

Plasenskrif

Sumut (1973, Demos)
Inuit nunaat (1974, Demos)
Sumé (1977, ULO)
1973–76 (1988, ULO)
Persersume (1994, ULO)
The Sound of a Revolution (2014, ULO, Soundtrack)

Eseli

Malik Høegh
Per Berthelsen
Hans Fleischer
Emil Larsen
Sakio Nielsen
Karl Sivertsen
Nikolaj Steenstrup
Erik Hammeken