Ksenon
Elven gemyk ew ksenon, niver 54 e'n Vosen Beriodek. Y arwodh gemyk ew Xe. An hanow a dheu dhort an ger Greka ξένον xénon, ow styrya estrenyon. Nag eus radn vewoniethel dhe'n elven ma.
 | |
 | |
| Ensampel a |
Elven gymyk, gass, atmophile element  |
|---|---|
| Klass |
period 5 |
| Furvell gymyk |
Xe |
| Dydhyas diskudhans |
12 Gortheren 1898 |
| Niver atomek |
54 |
| Aray an elektrons |
1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 3d¹⁰ 4s² 4p⁶ 4d¹⁰ 5s² 5p⁶, [Kr] 5s² 4d¹⁰ 5p⁶ |
| Elektronegedhegedh |
2.6 |
| Rann a |
period 5, bagas 18 |
 Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia | |
Diskudhys veu en 1898 gen William Ramsay ha Morris William Travers en Kolji Universita Loundres. Diskudhys veu neon, argon ha krypton solabres gen anjei. Anjei a usyas jynn ayr-lin rag tedna krypton dhort ayr, ha distyllyans radnrivek (fractional distillation) rag enyshe ksenon dhorto. Henwys veu ksenon ganja drefen y vos kalish dhe dhiskudha.
Kevys ew ksenon en dowr ewonek Vichy. Askorrys ew le es udn tonnas a gsenon pub bledhen dhort gweythvaow ayr-lin. Usys ew en lugern lughes, laserow, hag arhwilellow PET. Anella kemyskans a oksyjen ha ksenon a wra gweres askorrans erythropoyetin (erythropoietin), hormon hag a ynkress askorrans kellow goos rudh. Usys ew ksenon etho gen sportysi neb a vydn tolla. Emskemunys ew gen WADA, maynorieth ollvesek gorth-dopya.
Poos atomek ksenon ew 131.29, y boynt teudhi ew -112°C ha'y boynt bryjyon ew -107°C. Y dhosedh ew 5.9 gramm pub liter. Gass diliw, anvlasus ew. Onan a'n gassys nobyl ew. Usys ew ksenon e'n efanvos drefen y vos an kunys gwella rag jynnow ion.
Mirva
golegi-
William Ramsay -
Morris Travers -
Jynn ion Deep Space 1 -
Laser ksenon -
Arhwilell PET -
Dowr moon -
Golow lughes ksenon
Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.