Tirfurv ew shap aswonadow a enep an tir (ha terweythyow gweli an mor). Ma anjei ow hwarvos en lies sort a vynsow, tredh nebes metrow dhe gansow a gilometrow.

Klassa tirfurvow

golegi

Possybyl ew dhe glassa tirfurvow en niver a for'ow. Udn vor' ew herwydh an kerhydnedh lebma thew furvyes, po an ehen a garrek a ell delenwel myns ha shap an tirfurvow, po y deller herwydh processys tektonek.

Kerhydnedh

golegi

Tirfurvow arvorek

golegi

(rag moy a vanylyon, y hweller an folen, tirfurvow arvorek)

Tirfurvow arvorek ew gwres gen ober an todnow, owth usya, treusperthi ha godhasa stoffow.

Tirfurvow arvorek usyansek

golegi

Pedntir, kabmas, sawen ha stack ew ensamplow a dirfurvow war an kost gwres gen usyans.

Tirfurvow arvorek godhasansek

golegi

Woja usyans, an mor a dreusberth tewes hag erel ha's godhasa, ow furvya trethow ha tavasow tewes.

Tirfurvow ryver

golegi

(rag moy a vanylyon, y hweller an folen tirfurvow ryver)

Processys a usyans ha godhasans haval dhe dirfurvow arvorek a hwer gen ryvers.

Tirfurvow ryver usyansek

golegi

Tirfurvow usyansek tipek ew dowrlam, kownans ha kowbollow.

Tirfurvow ryver godhasansek

golegi

E'n keth for', an ryver a dreusberth ha godhasa tewes ha leys war an fennva. Tirfurvow tipek ew livplen, delta ha heyl.

Tirfurvow rewlivek

golegi

(rag moy a vanylyon, y hweller an folen tirfurvow rewlivek)

Rewlivow ha lienyow rew a ell usya ha godhasa mynsow meur a stoff.

Tirfurvow rewlivek usyansek

golegi

Ma rewlivow owth usya kobmow, nansow U, kribow ha kern.

Tirfurvow rewlivek godhasansek

golegi

Rewtinyow, brodnegi ha marianow ew tirfurvow godhasansek tipek kawsys gen rewlivow.

Tirfurvow frosrewlivek

golegi

(rag moy a vanylyon, y hweller an folen frosrewlivans)

Ewedh, kemyskans a brocessys ryver ha rewliv a gaws tirfurvow frosrewlivek, pekar ha pollow kalter, leskargvaow hag ryvers plethys.

 
Tirfurvow godhasans rewlivek

Tirfurvow amalrewlivek

golegi

(rag moy a vanylyon, y hweller an folen amalrewlivans)

Tirfurvow amalrewlivek a hwer en telleryow a-ugh rewlivow (nunatakow) po ogas dhe rewlivow. Processys pekar ha ober rewi-teudhi a askor tirfurvow pekar ha radel, klusvaow ha dor patronyow.

Tirfurvow eolek

golegi

(rag moy a vanylyon, y hweller an folen tirfurvow eolek)

Ober an gwens a ell usya, treusperthi ha godhasa tewes ewedh.

Tirfurvow eolek usyansek

golegi

Ober an gwens, ow hwytha tewes erbydn enep karrek a ell gul niver a dirfurvow, pekar ha meyn skavel gronek, ventifaktow ha yardangow.

Tirfurvow eolek godhasansek

golegi

An gwens a guntel tewes rag gul breow gelwys tewydnow. Ma lies sort ha shap anodhans.

Tirfurvow tektonek

golegi

(rag moy a vanylyon, y hweller an folen tirfurvow tektonek)

Gwayans an plattys tektonek a wra tirfurvow meur ha bian, ow krog war aga theller komparek dhe emlow dyffrans.

Tirfurvow emlow derevyek

golegi

Dew blat a wra gwaya a-les. Hebm a furv menedhyow tan basalt a-hes keynow kres an mor bras, keffrys ha nansow fols ha tell tanvorel.

Tirfurvow emlow kisus

golegi

Pan wra dew blat gwaya an eyl tro'ha y gila, furvyes ew kadonow menedhyow pekar ha'n Andes, stratoloskvenydhyow tan ha kleudhyow islonkel.

Tirfurvow emlow gwithyasel

golegi

A-hes emlow gwithyasel, nag ew kresten nowydh gwres po distruys. En le hedna, an eyl tu a way hevelys dh'y gila. Ledrow serth, pollow fowt gen kors imm-an-amm a hwer.

Karrygi

golegi

Ma dhe ehednow dyffrans a garrek gnasow dyffrans. Hebm ew skila tirwedhow dyffrans, ow kregi war an vor' dell vo usyes po tewedys.

Men growan

golegi

Ma men growan ow tewedha en blockys pedrek. Hebm a furv karnow, pur aswonys en Kernow ha Pow Densher. Tirfurvow haval, bes en tiredhow trovadnek, ew kopjes ha bornhardts.

Karrek dellek ew krey, etho na ell goverow frosa war enep an tir. E'n termyn woja Oos an Rew, an tir o rewys etho dowr teudh a usyas nansow, thew segh lebmyn. Krey a furv ledrow serth, hag usyes ew avel alsyow gen an mor.

Kalgh a furv sett a dirfurvow arbednek drefen y vos tewedhys en es gen dowr. Karst ew hanow an tirwedh ma. Ma anjei ow komprehendya fogowyow, lenkdell ha daspednfentednyow.

Gwylar

golegi

Udn furv arbednek a galgh kevys e'n mor ew gwylar. Ev a hwer avel kribow en tiredhow trovadnek.

Dorles

golegi

Possybyl ew dhe glassa tirfurvow herwydh aga teller war enep an nor. En telleryow Alpek ha pedneghlek (Arktik hag Antarktik), tirfurvow rewlivel hag amalrewlivel ew kebmyn. Gwarthevys ew dorlesow temprek gen tirfurvow ryver. Gwelys ew tirfurvow eolek en difeythtiryow an is-trovadnow. Ma tewedha krev e'n trovadnow owth askorra gweresow down ha tirfurvow men growan.

Tirfurvow war blanettys erel

golegi

A-dhia an 1960ow, ma dhe lies tavell efanvos vysytyes planettys erel. En varthys, possybyl o dhe weles tirfurvow pur haval dhe'n re na gwelys war an nor. Diskudhys ew ensamplow a dirfurvow ryver ha tewydnow war an planet Meurth, tirfurvow rewlivel war Blouton, lydnow war an loor Titan, menedhyow tan war Io ha Gwener. Udn process pur gebmyn war blanettys erel nag ew mar gembyn war an Nor drefen bos ayrgelgh dhe ev ew kowdelli.

Ensamplow a gowdell

golegi

Ensamplow a dirfurvow erel e'n System Howlek

golegi

Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.